Huwelijk een utopie?

Puur juridisch kan je stellen dat bij een echtscheiding er een einde wordt gemaakt aan het huwelijk. Dat wil zeggen dat: het gemeenschappelijke vermogen van de echtgenoten vereffend en verdeeld zal worden en de echtgenoten na een echtscheiding fiscaal als alleenstaanden zullen worden beschouwd.  De behoeftige echtgenoot kan een onderhoudsuitkering krijgen van de andere echtgenoot.

Na elf jaar gaven de meeste Britse koppels in 2009 de brui aan hun huwelijk, dat bleek uit onderzoek. Volgens experts is dit niet abnormaal, deze periode is door de evolutie de natuurlijke levensduur van een vaste relatie. Eén op de drie huwelijken eindigt in een scheiding. De verwachting is dat dit in de toekomst oploopt naar één op de twee. Het lijkt wel of mensen tegenwoordig dus heel gemakkelijk scheiden. De vraag die overblijft is dus waarom gaan mensen nou eigenlijk scheiden. Ze bouwen samen een heel leven op en bij een scheiding komt er nogal wat bij kijken om een leven apart goed te regelen. 

Volgens Brits relatie-expert Brynin en anderen is het idee dat een huwelijk langer dan 20 jaar duurt een moderne norm van de laatste eeuwen. Sociale en economische druk zorgt ervoor relaties langer blijven duren dan hun natuurlijke levensduur. Vroeger zorgde de dood voor een natuurlijke scheiding binnen een huwelijk. In de middeleeuwen ging één van de partners dood na gemiddeld 11 tot 15 jaar huwelijk. Ervaringsexpert en auteur Michael Buchanan denkt dat vroeger  mensen eerder trouwden, ze kregen sneller kinderen en stierven  na ongeveer twintig jaar huwelijk en zo raakte één partner weer vrijgezel.

Nu leeft iedereen veertig tot vijftig jaar na zijn trouwdag. Het is onrealistisch te verwachten dat mensen zo lang verliefd blijven en interesse blijven tonen voor elkaar gedurende zo'n lange periode. Zeker wanneer de kinderen volwassen zijn en het ouderlijke huis hebben verlaten." Sommige onderzoekers suggereren dat de korte levensduur van onze voorouders betekent dat we van nature oudere mensen als partner afschrijven. We zoeken dan iemand nieuw om zoveel mogelijk kinderen op de wereld te zetten.

Meer samenwonen dan vroeger omwille van meer echtscheidingen?

Eén van de redenen waarom mensen veel meer samenwonen dan enkele decennia geleden, kan volgens wetenschappers gevonden worden in het grote aantal echtscheidingen. Dit creëert bij vele koppels een niet te onderschatten relationele faalangst. Veel koppels leven in het besef dat ook hun relatie het risico loopt te mislukken. Dit zorgt ervoor dat velen voorzichtiger zijn in het aangaan van een definitief engagement en zij het huwelijk zullen uitstellen of zelfs afstellen. Sommigen die wél huwen kunnen dit overigens doen met de idee in het achterhoofd dat ook de huwelijksband niet onverwoestbaar is.

Veel jongeren leven met de realiteit van een gebroken huwelijk, ofwel van hun eigen ouders, ofwel van dichte familieleden of kennissen. Onderzoek heeft aangetoond dat deze realiteit wel degelijk een invloed heeft op de kinderen en jongeren die in een gebroken gezin leven. Vaak zullen kinderen/jongeren proberen hun ouders weer bij elkaar te krijgen. Wat ook veel voorkomt, is verzet tegen een eventuele nieuwe partner van één van de ouders. Sommige kinderen en jongeren zitten met veel woede die ze ofwel naar buiten toe uitwerken (agressie) of jarenlang opkroppen. Voor anderen kan de echtscheiding zo’n schok zijn dat ze zich gaan opsluiten in zichzelf. Wat ook voorkomt is dat  kinderen/jongeren kampen met schuldgevoelens en/of dat zij bang zijn dat hun ouders hen niet meer graag zien. Het is zeker ook niet voor elk kind vanzelfsprekend om op twee plaatsen te leven en de tijd te moeten verdelen tussen de vader en de moeder.

In sommige gevallen kan ook gesproken worden over een ‘gespleten loyaliteit’ (een concept van familietherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy). Elk kind voelt zich loyaal tegenover beide ouders. In vechtscheidingen kan het voorkomen dat de ene ouder de loyaliteit van het kind aan de andere ouder probeert te ondermijnen. Dit heeft vaak een verscheurend effect op het kind dat helemaal niet wil kiezen tussen één van de ouders. Sommige kinderen van gescheiden ouders geven bijvoorbeeld aan dat zij aan vader niet kunnen tonen dat zij moeder graag zien omdat ze weten dat dit hun vader kwetst.

De gevolgen van een scheiding van de ouders zetten zich ook door naarmate men volwassen wordt en kunnen een impact hebben op de houding die men aanneemt tegenover liefde en relaties. Men kan kampen met een vorm van bindingsangst, waardoor men het risico loopt telkens opnieuw kortstondige relaties aan te gaan. Omgekeerd kunnen mensen van wie de ouders scheidden toen zij nog jong waren ook aan verlatingsangst lijden. Zij kunnen een grote nood voelen om voortdurend bevestigd te worden in het vertrouwen dat de ander van hen houdt, hen trouw blijft. Dit zet de partner vaak onder een voortdurende druk

Emotionele crisis

Wanneer we een liefdesrelatie hebben, worden dezelfde hersendelen gestimuleerd als bij een verslaving. Als we dus vervolgens een punt achter de verbintenis zetten, moeten we afkicken. Wanneer we verliefd zijn, worden onze hersenen extra geprikkeld. Zeker de gebieden die verantwoordelijk zijn voor verslavingen. Hierdoor schakelen we dan ook over op primitieve overlevingsinstincten wanneer die relatie plots beëindigd wordt.

Wanneer een partner verneemt dat de ander hem of haar gaat verlaten, kan er een emotionele crisis ontstaan: vooral wanneer de situatie leidt tot apathie en aanhoudende neerslachtigheid. Hier zitten meestel gevoelens van boosheid, angst en verlatenheid achter en het niet verwerkte verdriet kan leiden tot depressie. Elk verlies roept gevoelens van rouw op. Hoe hevig dit wordt ervaren, hangt af van het belang dat iemand hecht aan degene die hij of zij verloren heeft.
In elk proces van een scheiding kan je meestal  twee fasen onderscheiden.

In de eerste perdiode moet de partner aanvaarden dat de scheiding een feit is en dat het geen zin heeft zich nog druk te maken  met de gedachten over hoe het allemaal zou kunnen of had moeten zijn. Het beste kan de partner zich overgeven aan de gevoelens van verdriet en teleurstelling, zo krijgt het rouwproces ruimte. In een tweede periode moet er een wederopbouw van de persoonlijkheid en het zelfvertrouwen plaatsvinden.

Uit onderzoek blijkt dat vrouwen, meer dan mannen, last hebben van een echtscheiding als het huwelijk slecht was. Ze ervaren meer stress en hebben meer lichamelijke klachten. Dit zou onder andere komen door het feit dat vrouwen veel vaker degenen zijn die de scheiding aanvragen. Zij  zijn daardoor meer naar de scheiding toe gegroeid en zijn er al veel langer mee bezig. Mannen als groep lijken de scheiding minder te zien aankomen. Voor hen is de verwerking dan ook anders : omdat ze vaker het gevoel hebben dat het hun is overkomen of is aangedaan, voelen zij zich als groep meer overvallen, aangetast in hun eigenwaarde. Mannen hebben nog vaak het gevoel dat het terug goed zal komen en als dat niet lukt vluchten ze snel in gevoelens van wanhoop en op gebruik van middelen zoals alcohol of drugs. Soms worden mannen ook verbitterd en daardoor agressief en plegen ze geweld op de partner en kinderen en daarna op zichzelf.

De voornaamste oorzaken

De liefde is over

Sommige mensen komen er na verloop van tijd achter dat de liefde over is. Ze kunnen het nog wel goed met elkaar vinden, maar de liefde is op. Ze zijn meer vrienden en leven als broer en zus samen. De spanning is helemaal weg. Mensen blijven bij elkaar omdat het meer een gewoonte is. Het huwelijk wordt een sleur. Uiteindelijk kan er worden besloten om te gaan scheiden. Op die manier hebben ze dan kans om na de scheiding een nieuw leven op te bouwen. Een scheiding is nooit leuk, maar dit is misschien nog wel de gemakkelijkste reden om te gaan scheiden. Vaak heeft een stel weinig tot geen ruzie en kan alles in harmonie geregeld worden.

Verliefd op een ander

Een reden waarom veel mensen gaan scheiden is omdat één van de twee verliefd is geworden op een ander. Dit is voor de ander vaak een pijnlijke reden voor een scheiding. Maar het is iets wat niet tegen te houden valt. Je hebt je gevoelens niet altijd in de hand. Toch geven mensen vaak te snel hun huwelijk op. Ze zien alleen de leuke dingen bij de ander en de minder leuke dingen bij hun echtgenoot. Wanneer de scheiding rond is hoeft het niet altijd te betekenen dat de nieuwe relatie een succes wordt. Heb je gevoelens voor een ander? Probeer dan nuchter te blijven en niet alleen met je gevoel te denken. Probeer eerst je relatie te redden door deze samen te verbeteren!

Vreemdgaan

Wanneer één van de twee is vreemdgegaan is een huwelijk meestal niet meer te redden en loopt het vaak uit op een scheiding. Het vertrouwen is weg in de relatie en zie dat maar weer eens terug te krijgen. Vaak zit er al het één en ander verkeerd in het huwelijk als er wordt vreemdgegaan. Degene die vreemd gaat mist bijvoorbeeld de intimiteit en vindt het fijn om weer eens volledige aandacht te krijgen. Het is vaak erg goed voor het ego, maar wel hartstikke verkeerd natuurlijk. Heb je de behoefte om vreemd te gaan? Probeer deze behoefte dan toch echt te onderdrukken en praat erover met je partner. Vreemdgaan maakt veel kapot waardoor het in de meeste gevallen een vecht scheiding wordt. Zeker met kinderen is dit erg pijnlijk.

Ruzies

Mensen kunnen ook gaan scheiden omdat ze teveel ruzies hebben. Het begint vaak klein, met kleine meningsverschillen en ergenissen, maar het loopt uit tot enorme ruzies. Vaak komt het omdat stellen te weinig met elkaar praten. In plaats van dingen uit te praten, maken ze alleen maar ruzie. Vaak is het ook een wisselreactie. De één doet iets wat de ander niet aanstaat en de ander reageert daarop door iets te doen wat de ander weer niet wil. Uiteindelijk loopt dit zover uit de hand dat het allemaal niet meer op te lossen valt. De scheiding wordt aangevraagd en het huwelijk is over. Houd altijd in je achterhoofd dat een huwelijk hard werken is. De ideale relatie bestaat (bijna) niet. Probeer je relatie leuk te houden door regelmatig leuke dingen te doen en probeer oprecht geinteresseerd te blijven in de ander. Praat ruzie zo snel mogelijk en probeer tot een oplossing te komen.

Oneens over de toekomst

Sommige mensen gaan trouwen met elkaar en verwachten een goede toekomst met elkaar. Toch kan het voorkomen dat ze allebei andere ideeen hebben over de toekomst. De één wilt bijvoorbeeld kinderen, terwijl de ander liever gaat reizen. De één kan zich dan proberen aan de ander aan te passen, maar als je echt een sterke wens hebt, kun je die niet zomaar vergeten. Uiteindelijk gaat het stel scheiden om hun wens toch waar te maken.

 

Gevolgen

Een mislukt huwelijk een uiterst stressvolle gebeurtenis, vergelijkbaar met het overlijden van de partner. Niet alleen financieel, maar ook maatschappelijk gezien, brengt dit schade aan. Opmerkelijk is dat die littekens blijven bestaan.  Een echtscheiding merkt je lichaam en ziel, zo blijkt. Gescheidenen hebben meer chronische aandoeningen en meer mobiliteitsbeperkingen. Hun algemene gezondheidstoestand is over het algemeen slechter in vergelijking met mensen van dezelfde leeftijd, ras, geslacht of opleiding die slechts één keer gehuwd zijn.

Irrationele ideeën na een scheiding

-Mijn leven is afgelopen, ik kan niet verder zonder hem/haar. Ik ben te oud om nog een nieuwe partner te vinden.
-Hoe kan hij/zij mij dit aandoen, na alles wat ik in mijn leven voor hem/haar heb gedaan? Ik heb zoveel geïnvesteerd in deze relatie, ik ben er altijd voor hem/haar geweest. Ik heb altijd gehoopt dat we bij elkaar zouden blijven. Wat heb ik misdaan dat het fout is gegaan, dat hij/zij bij mij weggaat.
-Ik ben mislukt. Ik ben niets waard, ik kan niet liefhebben, ik kan niet voor iemand zorgen, ik kan geen emoties en intimiteit tonen.  Ik ben tekortgeschoten. Ik ben niet aantrekkelijk. Ik heb niet genoeg in seks geïnvesteerd. Het is volledig mijn schuld.
-Ik zal nooit meer iemand vinden zoals hij/zij.  Er bestaat maar één persoon op de wereld waar ik echt van kon houden. Die is weg en mijn leven is voorbij.
-Alle mannen/vrouwen zijn hetzelfde, ze zijn niet te te vertrouwen. Ik haat mannen/vrouwen. Ik wil nooit nog een partner.
-Het is een schande om te scheiden. Er is niets ergers dan de naam te hebben gescheiden te zijn. Mijn omgeving gaat me negatief bekijken. Ik durf niet meer onder de mensen te komen. Elke man/vrouw in mijn kenniskring gaat me nu als een bedreiging voor zijn/haar partner zien. 

De tijd die nodig is om te herstellen en te leren om op een reële manier naar de vorige relatie te kijken, wordt niet altijd voldoende genomen. Uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft binnen de drie jaar een nieuwe partner heeft.  Heel vaak merkt men dat dit veel te snel is.  Ook voor kinderen is te snel een nieuwe relatie starten niet gezond. Men geeft een apart beeld aan de kinderen als vader of moeder na een paar maanden al een nieuwe partner heeft.  Wat betekenen liefdesrelaties dan? Soms weten kinderen niet dat de nieuwe relatie al bestond voor dat de scheiding werd ingezet.  Maar omgaan met verdriet is nu eenmaal niet iets wat kinderen vanzelf kennen,  dit moeten ze leren en daarbij zijn volwassenen onmisbaar.  Vele mensen verliezen na de scheiding een deel van hun sociale contacten. Sommigen ervaren een vorm van vereenzaming. Mannen kunnen over het algemeen minder goed alleen zijn. Vrouwen ervaren vaak eerst een crisisperiode waarin ze geneigd zijn zich terug te trekken. Daarna compenseren ze kun verlies met nieuwe langdurige relaties. Maar ook in deze nieuwe relatie is vaak niet alles rozegeur en maneschijn. Liefde is een werkwoord : ook in een nieuwe relatie moet er hard gewerkt worden en zullen er zich onvermijdelijk teleurstellingen en conflicten aandienen.

Een scheiding maakt van u geen mislukkeling.  Mensen blijven vaak maanden of zelfs jaren aanmodderen in een slechte relatie omdat ze ten onrechte geloven dat het beëindigen van de relatie op een mislukking wijst. Zo worstelen koppels met ontrouw en hartzeer om een relatie krampachtige gaande te kunnen houden, grotendeels uit angst dat een scheiding van hen een mislukkeling maakt. Wat we onze kinderen beter leren, is dat relaties soms een einde hebben en dat dit niet het einde van de wereld is.
'Vlak na een breuk voelen we ons heel ongelukkig', stelt professor sociale psychologie Roos Vonk van de Radboud Universiteit Nijmegen in het magazine Bodytalk. 'Maar onderzoek bij jonge mensen wees uit dat ze zes weken later al weer bijna terug op hun oude geluksgevoel zaten. Want we houden geen rekening met ons vermogen om onze gevoelens te rationaliseren en te relativeren, waardoor we ons vrij snel weer goed gaan voelen. Eigenlijk is een relatiebreuk vaak goed voor je zelfontwikkeling. Je komt in nieuwe situaties terecht waarin je nieuwe kanten van jezelf ontdekt.' Volgens Vonk is wraak dan ook geen goed idee: 'Het voelt alsof we de boosheid kunnen loslaten en het gebeurde kunnen afsluiten wanneer we wraak nemen. Maar door het nemen van wraak blijf je met je gedachten juist meer bij de boosdoener en bij wat je is overkomen. Je blijft ermee bezig, en dat leidt tot meer negatieve gevoelens. De beste wraak is een gelukkig leven.'

Bronnen

http://www.goedgevoel.be

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/

http://www.echtscheiding-informatie.nl/

http://www.kuleuven.be

Groenhuijsen, L., (2009). Een atlas voor het stiefgezin. Amsterdam : Uitgeverij SWP

Je wil scheiden. Hoe vertel je dat aan je partner?

Je worstelt misschien al een hele tijd met het idee dat je misschien wilt scheiden van je partner. Soms weet je het zeker, dan twijfel je weer. Maar als je op een dag niet meer twijfelt, de knoop voor jezelf hebt doorgehakt en besluit dat je echt wilt scheiden, dan sta je voor het  moeilijke proces om dit aan je  partner te vertellen. Wat je best niet doet : een sms sturen, een email sturen, telefoneren, een briefje, via een advocaat of iemand anders...

Want dan is de risico op langdurige ruzie en onnodig verdriet  zeer groot. Vertellen dat je wil scheiden is niet bepaald een gemakkelijk taak. Het wordt nog moeilijker als de partner geen vermoeden heeft, maar ook niet als jullie beiden bewust zijn van de huwelijkse problemen. Een goed moment is er nooit, maar het moment een beetje creëren kan zeker geen kwaad. Want, hoe het einde begint bepaalt (grotendeels) hoe het echt eindigt.  Voor je dat gesprek opstart, moet je je ervan bewust zijn dat de kans klein is dat de ander de gedachtesprong al gemaakt heeft. Hij/zij raakt wellicht gechoqueerd bij het idee alleen al, dus zal de mededeling een boel emoties, misschien zelfs kwaadheid, opwekken. Die emoties zullen alle logica en rationaliteit domineren. 

Verwacht niet dat de tegenpartij dat idee waar je al weken of maanden mee rondloopt, en dat voor jou al vorm heeft gekregen, zomaar begrijpt. Beslissingen en gevolgen die voor jou logisch leken en mentaal genomen zijn, zullen wellicht moeten onderhandeld worden.  De grootste onvoorspelbaarheid is de reactie van je partner. Er wordt wel eens gezegd dat je niet weet met wie je getrouwd bent tot je scheidt. Denk dus niet zomaar dat jullie scheiding veel beschaafder zal zijn dan die van anderen.  Wat je wel kan doen om de schade tot een minimum te beperken, is het vertrouwen dat er ooit was in stand houden. Ga dus niet in op emotionele valkuilen, reageer niet op unfaire opmerkingen. Probeer het te zien als een uitbarsting van de emoties, zij hebben er immers nog niet over kunnen nadenken zoals jij.

Vertel het best in een persoonlijk gesprek waarop je je goed hebt voorbereid. Schrijf desnoods eerst op hoe je het gaat zeggen maar zeg het wel persoonlijk, en in een situatie waar er niemand anders bij is. Maak een lijstje met de redenen waarom je een scheiding wil. Hou het zo rationeel als mogelijk, en vermijd een scheldpartij. Hou dit lijstje bij de hand om je er aan te herinneren waarom je dit eigenlijk wou. Gebruik het eventueel in het gesprek waarin je de scheiding aankondigt

1.Draai er niet omheen en begin meteen met het slechte nieuws:vertel dat je uit elkaar wilt.

2.Geef je partner de gelegenheid om te reageren, een vraag te stellen, met zijn/haar emoties in het reine te komen.

3.Als je partner wil weten waarom je dit wilt, leg dan uit wat je ermee hoopt te bereiken, wat er voor jou beter wordt door de scheiding.

4. Probeer altijd positief te blijven, begin niet met schelden of verwijten.Het gaat er nu niet om dat je je kritiek op je partner spuit, maar dat je uitlegt waarom het voor jou beter is om uit elkaar te gaan dan om bij elkaar te blijven.

5. Verwacht niet dat je partner je direct begrijpt, begrip toont of het met je eens is. Het is immers een heftige boodschap, met een enorm kritische lading. Je partner zal waarschijnlijk eerst de klap voor zichzelf moeten verwerken voordat er ruimte is voor jouw emoties.

6.De reactie kan emotioneel zijn: huilen, schreeuwen, verwijten, radeloosheid, hyperventileren, woede, etc. Jouw reactie kan hetzelfde zijn: ook jij kan gaan huilen, of heel boos worden. Laat de emoties komen, maar reageer niet inhoudelijk op de verwijten van je partner. Je beslissing om uit elkaar te gaan wordt er niet anders door. Controleer ook je eigen emoties. Hoe zeker je ook bent, hoe lang je er al over nadenkt, tijdens het gesprek zullen ook voor jou emoties komen bovendrijven die de boodschap kunnen vervormen of de pijn kunnen vergroten. Probeer deze onder controle te houden... de toon waarmee je de scheiding inzet is vaak bepalend voor de toon van de rest van de scheiding.

7.Indien de partner reageert met geweld, naar jou, naar zichzelf of door spullen te vernielen, accepteer dat niet. Verlaat dan de ruimte, en bel zo nodig de politie.

8.Als je merkt dat de heftigheid niet afneemt, ga dan uit elkaar maar spreek af om het na enkele uren of dagen terug op te nemen. Geef je partner de tijd om de boodschap tot zich door te laten dringen. Realiseer je dat jij er ook een tijd over hebt gedaan om innerlijk afscheid van jullie relatie te nemen.

9.Als jullie kinderen hebben, moeten jullie samen bespreken hoe jullie het nieuws gaan vertellen. Liefst breng je dat nieuws ook samen, en hebben jullie een tijdelijk plan uitgedokterd. Kinderen komen namelijk snel met praktische vragen, en daar kan je maar beter op voorbereid zijn. Doe dit zo snel mogelijk na de beslissing, zodat de kinderen ten minste weten wat er aan de gang is. Probeer de rechten van je partner als ouder te respecteren.

10.Doe er alles aan om een dure en slopende gerechtsslag te vermijden. Wees niet te agressief en vechtlustig, en probeer de vrede te bewaren. Probeer alvast akkoord te gaan over een onderhandelmethode. Kunnen jullie onderling een akkoord bereiken, zoveel te beter.

11.Als je de papieren al hebt ingevuld en opgestuurd voor je het nieuws vertelde, zeg dat er dan zeker niet onmiddellijk bij. Het is dodelijk voor het vertrouwen en is emotioneel een zeer zware dobber voor de tegenpartij. Vraag hoe ze het liefst willen gecontacteerd worden. Uitzondering hierop zijn mishandelingsrelaties: als je geslagen of gechanteerd wordt, kan je maar beter zo snel mogelijk reageren, voor je van gedacht verandert.

12.Geef je  partner geen valse hoop of maak onnodige ruzies daarover.  Je partner koestert misschien nog hoop dat jullie terug samenkomen, als hij of zij maar alles doet wat jij wil. Geef hen geen valse hoop als je zelf zeker bent dat het voorbij is, dat leidt in de toekomst alleen maar tot meer problemen. Als de andere partij maar niet wil begrijpen dat het voorbij is, probeer dan in geen geval een ruzie te creëren om je gelijk te bewijzen.

13.Begin niet meteen met aspecten van de boedelscheiding en wie waarvan eigenaar is.  Het is verleidelijk om de zaken te verdelen zodra het woord scheiding valt of er iemand wegtrekt. Maar niet alle partijen zijn daar op hetzelfde moment klaar voor, en de partij die er nog mee worstelt, probeert het proces misschien te vertragen met frustraties en ruzies tot gevolg. Wacht daarmee tot het stof is gaan liggen en het aan bod komt bij een bemiddelaar of bij de advocaten. Bepaal ook op voorhand voor jezelf welke dingen je zeker wil en waarom en welke je wel wil afstaan aan de tegenpartij.

14.Toekomstige relatie. Benadruk dat jullie relatie, ondanks de scheiding, nog altijd belangrijk is. Dat je elkaar niet de rug toekeert, dat je elkaar nog altijd kan en wil helpen.

15 Blijf praten.Wat er ook gebeurt, blijf altijd praten met elkaar. Communiceer niet via advocaten of bemiddelaars als je niet wil dat er misverstanden (en ruzies) ontstaan.

Bronnen
http://allesoverscheiding.nl

http://www.hln.be

Echtscheiding en gevolgen voor kinderen

Sinds het begin van de jaren zeventig is het aantal echtscheidingen in België snel gestegen. Rond de 20000 huwelijken worden momenteel jaarlijks ontbonden respectievelijk in België en Nederland. Hierbij zijn per land vaak meer dan 30000 minderjarigen rechtstreeks betrokken. Het aantal neemt alsmaar toe.  In 2009 telde het statistiekbureau nog 16.490 echtscheidingen, waarbij 29.882 kinderen tot 18 jaar waren betrokken. Het aantal kinderen dat in eenoudergezinnen woont, bedroeg in Nederland in 2010 674.840. Ook dat aantal neemt al jaren toe. Het zijn er bijvoorbeeld bijna 50.000 meer dan in 2009 

Voor al deze kinderen hield het gezin op in de vertrouwde vorm te bestaan. Het vanzelfsprekende 'thuis' verloor voor hen de zelfsprekendheid. Traditioneel wordt het uiteenvallen van het gezin gezien als een bedreiging voor een evenwichtige sociale en emotionele ontwikkeling. De gevolgen voor de betrokken kinderen kunnen afhangen van de leeftijd van de kinderen, maar vooral hoe de gescheiden ouders hun ouderschap vormgeven.

Door een gedeeld ouderschap met goede afspraken en weinig conflicten kunnen de gevolgen voor kinderen worden beperkt. Gemiddeld blijkt dat kinderen van gescheiden ouders onder slechtere condities leven. Onderzoek in België heeft aangetoond dat kinderen 45 procent minder kans op een diploma hoger onderwijs hebben, als de ouders voor de 18de verjaardag van het kind uiteengingen. Kinderen die vervreemd raken van een van de ouders (dit zijn in 2005 ongeveer 30 tot 40% van de kinderen rond 1 à 2 jaar na relatiebreuk) kunnen onder andere lijden aan het ouderverstotingssyndroom.

Analyse van de gegevens van het CBS toont aan dat kinderen van gescheiden ouders zelf een verhoogd risico lopen op een scheiding, waarbij de kans gemiddeld genomen twee keer zo groot is als voor kinderen uit intacte gezinnen. Hoe jonger het kind was bij de scheiding, hoe groter de kans dat het later zelf gaat scheiden: bijna de helft van alle kinderen die tussen de 0 en 4 jaar waren toen hun ouders scheidden, zijn zelf binnen 20 jaar huwelijk gescheiden. Voor oudere kinderen liggen deze percentages iets lager. Ook voor kinderen uit intacte gezinnen, waarvan de vader of moeder als kind een scheiding had meegemaakt, bleek de kans op scheiden twee keer zo groot te zijn wanneer beide ouders uit gescheiden gezinnen kwamen. Meer dan de helft van de huwelijken van deze kinderen eindigde binnen twintig jaar in scheiding. Maar er zijn meer gevolgen dan alleen een toegenomen kans op echtscheiding.

In 1991 presenteerden wetenschappers Amato en Keith in de Verenigde Staten hun de resultaten uit een metaonderzoek naar echtscheidingskinderen. Kinderen die een echtscheiding hadden meegemaakt bleken aanzienlijk slechter te presteren op school, hadden meer gedragsproblemen, een lager psychologisch en emotioneel welbevinden, een lager zelfbeeld en meer problemen op het gebied van sociale relaties dan kinderen uit intacte gezinnen. De gevolgen waren ongeveer hetzelfde voor jongens en voor meisjes, ook maakte het niet uit hoe oud het kind was tijdens de scheiding. Tien jaar later deed Amato een vergelijkbaar onderzoek en constateerde dat de negatieve gevolgen voor kinderen toegenomen waren, iets wat hij niet had verwacht omdat echtscheiding steeds minder leed onder het taboe zoals dat in de jaren 50 en 60 gold.

Dat de negatieve gevolgen toegenomen waren is waarschijnlijk vooral te wijten aan het feit dat vanaf de jaren ’80, ’90 niet alleen de hele slechte huwelijken (veel geweld, veel conflicten), maar ook de matige huwelijken strandden. Waar ouders vroeger bij elkaar bleven om de kinderen, of omdat scheiden te veel financiële onzekerheid meebracht, of omdat de sociale controle te groot was, koos men aan het einde van de 20e eeuw steeds meer voor eigen ontplooiing en het eigen geluk. Uit het CBS-rapport bleek dat problemen in de relatiesfeer, zoals botsende karakters of op elkaar uitgekeken zijn, voor bijna vier op de tien ondervraagden een reden voor de scheiding was.

Voor de kinderen is de scheiding van hun ouders een ingrijpende gebeurtenis. Kinderen verliezen bij de scheiding de vanzelfsprekende basis in hun leven, het dagelijks contact met een ouder, de liefde tussen de ouders als rolvoorbeeld voor later. Kinderen verliezen dat deel van zichzelf dat op een onbekommerde en vanzelfsprekende manier van zijn beide ouders kan houden. Vooral als de ouders elkaar negatief afschilderen is dat voor kinderen moeilijk om  keuzes te maken.

a.Echtscheiding als proces

Het uit elkaar gaan van de ouders is geen op zich staande, al dan niet traumatische gebeurtenis voor kinderen, maar een bepaald punt in een reeks veranderingen in hun leven. Het besluit om te gaan scheiden wordt meestal niet van de ene dag op de andere genomen. Er is een aanloopperiode waarin het kind in het gezin allerlei ervaringen opdoet.

Wanneer de echtscheiding eenmaal een voldongen feit is, worden de kinderen gedwongen hierop te reageren en een houding te vinden in de nieuwe situatie. In het algemeen wordt vanuit het perspectief van het kind een fasering in drie delen aangehouden

1.Een crisisfase of acute fase van één tot drie jaar

In deze fase hebben de meeste kinderen te maken met vaak onverwachte, heftige, chaotische en onvoorspelbare gebeurtenissen. Het kind moet reageren op het aangekondigde of feitelijke verlies van belangrijke hechtingsfiguren. Soms zal het zelfs hierin zelf keuzen moeten maken.
Voor kinderen uit turbulente gezinnen komt de echtscheiding meestal niet onverwacht. Kinderen uit gezinnen in een conflictsfeer zien de echtscheiding soms wel aankomen, al is het toch een flinke teleurstelling voor hen.

Voor kinderen uit gezinnen in harmonie is de echtscheiding veel onbegrijpelijker. Ze hebben geen tastbare reden en kunnen niet hun eigen argumenten ontwikkelen om de scheiding aanvaardbaar te maken. Een zelfde soort probleem doet zich voor als ouders snel na de feitelijke scheiding frequente en conflictvrije contacten hebben. Voor een aantal kinderen kan dat betekenen, dat fantasieën over hereniging van de ouders gemakkelijk kunnen opbloeien en een hardnekkig leven kunnen krijgen. Het is van belang dat kinderen deze gevoelens voldoende verwerken, anders kan het kind zich niet richten op een nieuwe toekomst.

2. Reorganisatie  of aanpassingsfase

In deze fase beginnen kinderen en ouders nieuwe relaties en rollen te ontwikkelen. Zowel de relatie met de verzorgende en de niet verzorgende ouder moet opnieuw gedefinieerd worden. Ook vindt soms een heroriëntatie van de relatie met broers en zussen en verdere familie plaats. Tevens moet er een opstelling worden gevonden ten opzichte van eventuele nieuwe partners van de ouders en hun eventuele kinderen. Volgende problemen kunnen zich hier voordoen:

-sommige kinderen hebben de neiging om de rol van de afwezige ouder op zich te nemen
-scheidende ouders zijn in een crisissituatie en kunnen vaak door hun eigen emotionele situatie minder energie in de opvoeding steken: kinderen kunnen soms met hun eigen verdriet en problemen niet bij de ouder terecht omdat die nog niet zelf klaar is met het verwerken van het verdriet
-het contact met de niet verzorgende ouder is vaak anders geworden : de vanzelfsprekendheid en de continuïteit zijn weggevallen ; soms verschillen de regels en de normen bij deze ouder
-loyaliteitsprobleem :vaak is het voor kinderen moeilijk de contacten met beide ouders in te passen in hun leven; ouders horen de kinderen uit over elkaar; ze maken nog veel ruzie en conflicten tussen de ouders mee en vaak willen ze dan geen partij kiezen.
-broers en zussen kunnen in kampen verdeeld geraken in het kiezen voor de éné of andere ouder
-de (eventuele) nieuwe partners van de ouders kunnen voor de nodige spanningen zorgen, zeker als de nieuwe partner al voor de echtscheiding aanwezig was
-kinderen van de nieuwe partner kunnen een strijd veroorzaken : de eigen ouder trekt soms de eigen kinderen voor

3. Stabiliseringfase

In deze fase treden er veelal geen plotselinge veranderingen meer op in de relaties en levensomstandigheden. Vaak zijn of worden er nieuwe gezinnen gevormd door hertrouwen van een van de ouders. Ook het feit dat kinderen nu vaak oud genoeg zijn om zelfstandig te gaan wonen draagt bij aan het stabiliseren van de eigen situatie.

De nieuwe partner kan voor problemen zorgen. Het kan ook vooruitgang betekenen. Wanneer de ouder zich door deze gesteund voelt en hij of zij het vertrouwen van de kinderen weet te winnen, kan de sfeer thuis aanzienlijk verbeteren. Veel kinderen verlangen ook naar een volledig gezin.

Kinderen reageren niet allemaal problematisch op echtscheidingsproblemen. Het heeft veelte maken met de verwerkingsmechanismen van kinderen. Ook leeftijd en ontwikkelingsfase
spelen een rol. Zo blijkt dat jonge kinderen tot 12 jaar hun agressie vooral naar leeftijdsgenoten uiten terwijl pubers adolescenten deze agressie vooral richten naar de ouders. Oudere kinderen blijken minder problemen met echtscheiding te hebben omdat zij voldoende mogelijkheden hebben om naar buiten het gezin uit te wijken.

Ook sekse speelt een rol. Uit onderzoek blijkt dat jongens uit echtscheiding meet schade ondervinden dan meisjes. Ongeacht de leeftijd waarop de ouders scheiden, blijkt dat jongens meer gedragsproblemen, meer problemen in sociale relaties thuis en op school, meer agressief acting out gedrag vertonen. De problemen die meisjes in de crisisperiode vertonen zijn na zo'n jaar of twee goeddeels verdwenen.

Ook de gedragsstijl van het kind of het temperament speelt een rol. De kinderen die er na de echtscheiding emotioneel het slechtst aan toe waren, bleken als baby gekenmerkt te worden door een zogenaamd moeilijk temperament. Ze werden door hun ouders beschreven als vaak huilerig, moeilijk aan nieuwe omstandigheden wennend en onregelmatig in biologische functies zoals slaap, voedingsbehoefte en ontlasting. Kinderen die voor de echtscheiding reeds gedragsstoornissen vertoonden, reageerden vaker met langdurige emotionele stoornissen.

b. Problematiek bij echtscheiding en hulpverlening

De manier waarop kinderen een echtscheiding verwerken is geen constant gegeven. Om het ontwikkelingsverloop goed te kunnen voorspellen zal naast de risicofactor steeds rekening gehouden moeten worden met de compenserende of ondersteunende factoren : broers, zussen, familie, school, ...Uit onderzoek blijken bij 12 tot 15 jarigen onder andere vrienden en vriendinnen die zelf ook een scheiding hebben meegemaakt een positieve rol te vervullen, naast bijvoorbeeld volwassenen zoals leerkrachten en ouders van vriend(inn)en van het kind. Echtscheiding wordt ook steeds 'gewoner' en dus ook bespreekbaarder en minder dramatisch.

Welke problemen komen bij kinderen voor
-geschokt vertrouwen, met als hoofdvraag 'hoor ik wel bij iemand ? ; enerzijds kan dat leiden. tot een grote regressieve behoefte aan zorg en aandacht, anderzijds ook tot een voortijdig groot willen worden
-verdriet  en schuldgevoelens, zoeken naar de afwezige  boosheid t.a.v. beide ouders
-identificatieproblematiek, zowel met de aan  als afwezige,ouder.

Echtscheiding leidt niet per definitie tot ernstige gedragsproblemen bij kinderen. Verreweg de meeste kinderen komen hier zonder extreem te noemen problemen doorheen en groeien voorspoedig op. Daarom is het niet zinvol en zelfs betuttelend gescheiden ouders met kinderen op voorhand de weg te wijzen naar hulpverlening en hen ongevraagd hulp te bieden bij het oplossen van problemen die zich naar alle waarschijnlijkheid niet voordoen. De verwerking van de echtscheiding door de verzorgende ouder is van groot belang voor de manier waarop het kind hier doorheen komt. Meestal blijken de ouders zelf goed in staat hun kinderen op te vangen. Daarbij kunnen zij veel steun van familie en vrienden ontvangen.

Wanneer er teveel nadruk wordt gelegd op de mogelijke problemen die gescheiden ouders en hun kinderen kunnen hebben is het risico groot dat deze problemen inderdaad worden ontdekt bij de betreffende groep ouders en kinderen. Alle grote en kleine strubbelingen zullen worden gezien als het resultaat van het echtscheidingsgebeuren, terwijl zich in elk gezin en bij elk kind op zijn tijd problemen voordoen.

Wat je zeker niet moet doen. Sommige ouders zetten hun kinderen in tijdens de strijd. Kinderen zijn over het algemeen altijd loyaal toe aan beide ouders, maar dit vinden veel ouders moeilijk. Ze zien liever dat het kind voor hen kiest. Zo wordt de ex-partner zwartgemaakt en worden ze opgestookt. Ook kan de omgangsregeling geblokkeerd worden. Veel kinderen hebben juist al veel moeite met een scheiding, maar oorlog tussen beide ouders zal het alleen maar zwaarder maken.

Zeker voor jongere kinderen is een omgangsregeling met beide ouders erg belangrijk. Het is voor een kind alleen maar gezond om een band te hebben met beide ouders. Beide ouders moeten zich dus aan de omgangsregeling houden. Degene bij wie de kinderen wonen moet er voor zorgen dat de kinderen met plezier gaan. Stook ze dus niet op en houd ze ook niet thuis door allerlei afspraken in te plannen. Maar degene naar wie ze toe moeten, moet zich ook aan de afspraken houden. Zorg dat je op tijd bent en zeg niet af. Doe je best om de kinderen te vermaken en luister naar ze zodat de band in tact blijt.

c. Hoop op terug samenkomen

Vele ouders beseffen niet hoelang kinderen nog blijven hopen dat het oorspronkelijke gezin op den duur terug zal samenkomen ook al hebben beide ouders ondertussen een andere partner gevonden. Ondanks dat geven kinderen de hoop  vaak niet op. Sommige kinderen proberen zich zo te gedragen dat papa en mama daardoor weer bij elkaar zullen komen. Dat komt vooral voor als de kinderen nog klein zijn. Ze doen extra hun best op school, zijn minder ongehoorzaam. Andere kinderen gaan juist problemen veroorzaken, onbewust hopend dat de ouders dan, in hun zorg om het kind, elkaar weer zullen opzoeken om de problemen op te lossen.  Voor de kinderen betekent de komst van een ander vaak de definitieve confrontatie met het feit dat hun oorspronkelijke gezin voor altijd weg is. Hoe aardig en lief de nieuwe partner ook is, hij of zij roept bij de kinderen woede op. De nieuwe partner is de schuld en zal dat weten ook.  Het is zaak er als ouders voor te zorgen  deze boosheid te signaleren en de kinderen uit te leggen dat je het begrijpt.

Lees hier verder : Sporen van ouderverstoting

Lees hier verder : Voor eeuwig en altijd

Lees hier verder : Kinderen van de scheiding

Lees hier verder : Kinderen als wapen en prooi in vechtscheidingssituaties

Bronnen

Handboek Kinderen en adolescenten, Hermanss Sleeboom, af1.4,ma.87

Groenhuijsen, L., (2009). Een atlas voor het stiefgezin. Amsterdam : Uitgeverij SWP

http://nl.wikipedia.org/wiki/

http://www.echtscheiding-informatie.nl/

http://www.kennislink.nl

http://www.seksonderzoek.be/huwelijk-en-echtscheiding/helft-kinderen-noemt-echtscheiding-vechtscheiding/