Voor onze lichamelijke en geestelijke gezondheid hebben we een emotionele hechting nodig aan enkele onvervangbare anderen. Die hechting helpt ons te overleven. Een gevoel van veilige binding tussen liefhebbende partners is de sleutel tot een liefdevolle relatie en een diepe bron van kracht voor de afzonderlijke deelnemers aan zo’n relatie. Ofwel, veilige verbondenheid met een dierbare maakt ons sterker. Daardoor sta je meer open voor nieuwe ervaringen en flexibiliteit in je opvattingen; immers nieuwsgierigheid komt voort uit een gevoel van veiligheid en bij een veilige basisrelatie hoef je minder op je hoede te zijn voor bedreigingen vanuit de buitenwereld.

Conflicten met en vijandige kritiek van dierbaren maken dat we steeds meer aan onszelf gaan twijfelen en roepen een gevoel van hulpeloosheid op. We hebben dus erkenning door onze geliefden nodig. Liefde is niet de kers op de taart, maar het is een fundamentele en primaire levensbehoefte, net als zuurstof.

Daarmee verworden ruzies tussen partners een vorm van protest tegen het verlies van emotionele verbondenheid. Woede, kritiek, eisen, het zijn allemaal noodkreten naar de geliefde, oproepen om zijn/haar hart open te stellen, om de partner emotioneel weer terug te winnen en het gevoel van een veilige verbondenheid te herstellen.

Als die veilige verbondenheid verloren dreigt te gaan, dan roept dat direct een vecht- of vluchtreactie op. Men maakt de ander meestal verwijten en wordt agressief, alleen om een reactie uit te lokken, welke reactie dan ook. Iedere willekeurige reactie is beter dan geen reactie. Of men klapt gewoon dicht en doet of het hen niets kan schelen. Beide reacties worden echter gevoed door doodsangst. Er zijn namelijk maar twee manieren om onszelf te beschermen en onze verbondenheid met onze partner vast te houden als we ons onveilig en genegeerd voelen: De ene manier is betrokkenheid vermijden en onze emoties afstompen, ons in onszelf terug trekken en onze hechtingsbehoeften ontkennen. De andere is dus om naar onze angst te luisteren en te vechten voor erkenning en respons (verwijten maken, boos worden, etc). Dit reactiepatroon ontstaat als we ons pijnlijk getroffen voelen door of kwetsbaar bij onze partner zijn en we dan opeens ‘de grip’ kwijt raken, waarna we alles aangrijpen wat die grip weer terug kan geven. De meest gebruikte tactiek is dan “Niet ik, maar jij”. “Ik kan zien en voelen wat JIJ mij hebt aangedaan.” En dus wordt de verleiding om de winnaar te zijn – en de ander te laten toegeven dat hij/zij verkeerd zit – de grote valkuil. Je doet alles om te bewijzen, dat die ander de kwaaie pier is.

EFT is uitgewerkt door Sue Johnson die meerdere boeken hierover schreef waaronder 'Houd me vast' en ' Laat me niet los' waarin  Emotionally Focused Therapy wordt geïntroduceerd.

In de EFT leren de partners hun destructieve gedragspatroon te ontmantelen en een open, emotioneel contact aan te gaan, waardoor de basis van de relatie wordt hersteld. Zelfs de meest gekwetste paren kunnen hun relatie repareren als ze leren een beetje anders om te gaan met hun emoties, belooft Johnson. En als de relatie emotioneel is hersteld, komt het met de seks ook wel goed. En niet andersom.

Emotionally focused therapy(EFT) is een vorm van partnerrelatietherapie die internationaal en vooral in Nederland enorm in opkomst is.  In EFT richt de therapeut zich nadrukkelijk op emoties en niet op het gedrag of cognities. EFT gaat uit van de leidende kracht van gehechtsheidsemoties en liefde.  Dit is een betrekkelijke nieuwe manier van denken, geïntoduceerd in de jaren tachtig door Johnson en Greenberg. In veel psychotherapierichtingen en ook bij systeemtherapie werden emoties lange tijd beschouwd als 'lastige bijkomstigheid'.  Bij EFT worden emoties gezien als wegwijzers voor de gehechtsheidsbehoeften. Als onze gehechtsheidsbehoeften in gedrang komen en gehechtsheidspaniek ontstaat, zullen wij er voor vechten dit te beschermen door middel van gedrag en in de stijl die we geleerd hebben in onze belangrijke relaties.

Veilig gehechte mensen zijn in staat om zowel aandacht te hebben voor hun eigen seksuele wensen en behoeften als zich met openheid en aandacht te richten op de verlangens van een ander.  Een lange en intieme relatie aangaan met daarin een gelijkwaardige seksuele relatie is mogelijk, seks kan zowel gericht zijn op lust en ontlading als ook emotioneel intiemer van aard zijn.   Bij angstig/gepreoccupeerde volwassenen wordt een ander soort seksualiteit gezien. Seksualiteit heeft vooral de functie van het aan zich binden van de ander.  Men let nauwlettend op de emotionele intimiteit en beleving van de ander : was het wel goed genoeg? Kon de ander genieten, was er voldoende aandacht voor mij? Een vermijdend gehechte persoon is juist niet op zoek naar (emotionele) verbinding tijdens seks. Seks is een middel tot ontlading of regulatie van bijvoorbeeld stress en er kan vrij liefdeloos gevreeën worden. Korte seksuele relaties (one night stand) of posities die contactvermijdend zijn, komen relatief vaak voor.

In EFT werkt de therapeut aan een veilige verbinding waarbij partners niet alleen veranderingen in gedrag en interactie moeten zien te bereiken maar ook toenadering op het gebied van het delen en wederzijds ondersteunen van de kwetsbare gehechtsheidsbehoeften. Dit kan slechts als er voldoende veiligheid is in een relatie. Beide partners moeten zich hiertoe verbonden en toegeweid aan de relatie voelen en werk willen ten bate van de relatie, al betekent dit vanzelfsprekend niet dat men geen twijfels mag hebben over of de relatie nog te redden valt. De gehechtsheidsrelatie is overkoepelend in EFT: alle acties en reacties worden bekeken via dit perspectief : wat maakt dat de cliënt zich zo moet gedragen, zich zo voelt,  welke gehechtsheidsbehoefte ishier in het gedrang? De therapeut focust op emoties in plaats van op gebeurtenissen, situaties of ruzies en gaat daarmee aan de slag.

Emotiegerichte relatietherapie is meestal een effectieve en kortdurende psychotherapie die is gericht op het veranderen van vastzittende interactiepatronen en van de emotionele reacties de deze patronen bij de partners met relatieproblemen met zich meebrengen. Daarnaast probeert emotiegerichte relatietherapie tussen de partners een veilige emotionele band te bevorderen. Ook bij emotiegerichte relatietherapie zijn de drie cliëntgerichte psychotherapeutische grondhoudingen uit de client-centered therapie met name empathie, acceptatie en echtheid de centrale basis van de psychotherapie.

Emotionally Focused Couple Therapy (EFCT) is een integratie  van behandelstijlen uit verschillende therapeutische stromingen: een experiëntieel focus op de innerlijke emotionele ervaring van beide partners met een systemische gerichtheid op hun interactiepatroon, met als centraal uitgangspunt de hechtingstheorie. Uitspraken waardoor men geïnspireerd wordt zijn de uitspraak van Einstein: ‘All knowledge is experience. Everything else is just information’ en een andere uitspraak van Frank: ‘Change occurs in therapy to a “corrective emotional experience”.

Sue Johnson veegt de vloer aan met onderzoeken die aantonen dat monogamie een illusie is. Dat de helft van de mensheid zijn partner zou bedriegen, is overdreven en gebaseerd op flinterdun onderzoek, vindt ze. Bovendien gaan mensen volgens haar niet vreemd omdat ze van nature polygaam zijn, maar omdat ze emotioneel eenzaam zijn. En het argument dat slechts 7 procent van de zoogdieren trouw is aan één partner is, snijdt evenmin hout. Want juist de zoogdieren die tijd en moeite moeten investeren om het overleven van nakomelingen te garanderen, zoals de bever en de grijze wolf, zijn monogaam. Zo optimistisch als Johnson is over het repareren van relaties, zo pessimistisch laat ze zich uit over de westerse levensstijl. We leven in een door seks geobsedeerde, maar van relaties verstoken cultuur, schrijft ze; in een krankzinnige wereld van mobiliteit en multitasking. We worden overspoeld door eenzaamheid, angst en depressie. Ze voorziet een toekomst waarin mensen totaal in beslag worden genomen door online contacten en zielloze knuffelrobots; een wereld waarin geen plaats is voor echte menselijke relaties.

Emotionally Focused Therapy:

• richt zich op emoties, begrijpen van liefde en verbinding binnen de partnerrelatie;

• heeft een hoge slagingskans, meer dan andere relatietherapieën;

• kijkt naar communicatie- en gedragspatronen binnen relaties;

• kijkt naar de onderlinge verbinding en bereikbaarheid;

• zoekt en vindt de zere plekken van vroeger;

• bouwt aan een veilige basis om moeilijke dingen te kunnen bespreken.

Relatietherapeut Sue Johnson: 'Doorbreek duivelse dialogen tussen liefdespartners’
’De nieuwe wetenschap van de liefde, zo wordt de relatietherapie Emotionally Focused Therapy (EFT) van de Canadese psycholoog Sue Johnson genoemd. EFT is booming: Noord-Amerika telt duizenden EFT-therapeuten. In Europa, Australië en Nieuw-Zeeland zijn dat er honderden. Ook in Nederland is de Emotionally Focused Therapy in opmars.  In 2008  gaf Johnson een lezing aan de Vrije Universiteit Amsterdam ter promotie van haar boek 'Houd me vast, een handboek over de werking van EFT.'   ‘De meeste relatietherapeuten werken vanuit het idee dat liefdesrelaties rationele contracten zijn, waarin beide partners zoveel mogelijk uit de relatie willen halen tegen zo laag mogelijke kosten’, schrijft Johnson in haar boek. ‘Maar liefdesrelaties hebben vooral te maken met een ingeboren behoefte aan veilige emotionele verbondenheid.’

Relatieconflicten treden vooral op als partners die verbondenheid niet meer voelen, stelt Johnson. Slepende ruzies zijn een noodkreet waarmee partners aangeven dat ze de ander nodig hebben. Door Emotionally Focused Therapy leren ze hun ruziepatronen herkennen. De therapeut spoort hen aan om de onderliggende emoties uit te spreken: om elkaar openhartig te vertellen dat ze de ander nodig hebben en dat ze er voor hem of haar zullen zijn.

‘EFT is de enige relatietherapie die zijn grondslag vindt in de attachment theory, de hechtingstheorie van de Britse psychiater John Bowlby (1907-1990). Bowlby stelde dat een veilige hechting tussen moeder en kind cruciaal is voor een gezonde emotionele ontwikkeling van kinderen.

De hechtingstheorie gaat ervan uit dat ook volwassenen (net als kinderen) behoefte hebben aan veilige emotionele verbondenheid. Binnen een relatie zoeken partners deze verbinding bij elkaar en dat geeft hen een geborgen gevoel.

Het (dreigen te) verliezen van deze verbinding verstoort dat gevoel van geborgenheid. Hierdoor gaan de interne alarmbellen af en nemen partners hun toevlucht tot vastklampen, eisen stellen of zich terugtrekken uit de relatie. Allemaal pogingen om zichzelf te beschermen en/of de ander troost of geruststelling te ontlokken. Als dit langdurig aanhoudt, slaat de onzekerheid toe en verzand je als koppel in een vicieuze cirkel met verwijdering tot gevolg.

De hechtingsbehoefte is sterk op momenten dat iemand angstig is door onzekerheid of kwetsbaarheid. Eigenlijk is dit bij volwassenen niet anders dan bij kinderen, waar we dit algemeen accepteren. We houden een kind dat in paniek is vanzelfsprekend vast, waardoor de negatieve gevolgen minder drastisch hoeven te zijn. Volwassenen in angst vinden niet altijd een geruststellende arm om zich heen (letterlijk of figuurlijk). Zij hebben namelijk niet geleerd om hun gevoelens te verwoorden; de partner hoort daarom de roep om verbinding niet. Een slordige opmerking kan ons enorm pijnlijk raken, want op liefdesgebied is iedereen kwetsbaar. Door emotionele verwaarlozing of verlatenheid in het verleden kan een pijnplek ontstaan zijn, die telkens de kop op steekt.

Als je met zo’n pijnplek niet goed omgaat, ontstaat ruzie uit angst. Vanuit die angst zijn er twee mogelijke patronen: aanvallen (denk aan: agressie, eisen stellen, verwijten maken) of verdedigen (denk aan: vluchten, stilzwijgen). Afhankelijk van de keuzes aanvallen of verdedigen beschrijft Sue Johnson drie soorten partnerruzies, die zij ‘duivelse dialogen’ noemt: zoek de boef, de protestpolka en verstijf en vlucht. Zoek de boef is een doorlopend patroon van verwijten over en weer. Het start uit zelfbescherming zodra iemand zich bezeerd voelt en de veiligheid kwijt is. Dit negatieve patroon kan doorbroken worden door niet in het verleden te blijven hangen en in te zien dat niemand de boef hoeft te zijn. Bij de protestpolka is de ene partner kritisch, aanvallend en agressief. Deze partner eist en protesteert tegen het gebrek aan verbondenheid terwijl de andere defensief,afstandelijk en terugtrekkend is; kritiek in de vorm van stilzwijgen. 

Verstijf en vlucht is de naam voor een ruzie waarbij beide partners zich terugtrekken. Dit gebeurt als de kritische partner de hoop opgeeft. Wanneer er verder geen actie wordt ondernomen, zal dit het einde van de relatie zijn. Hoe langer partners in een van deze ruziepatronen blijven hangen, hoe negatiever hun interacties worden. Er kan dan een vicieuze cirkel van onzekerheid ontstaan. De duivelse dialogen kun je stoppen door het patroon te ontdekken waarin je vastzit en te leren om je gevoelens te uiten. Sue Johnson ontwikkelde een therapie om partners weer veiligheid en verbondenheid te laten ervaren en de partners weer emotioneel ontvankelijk te maken.

EFT richt zich op het smeden en versterken van die emotionele band tussen partners. Binnen deze relatietherapie worden problemen bekeken door de ‘hechtingsbril’. Hierdoor worden ze niet benaderd als op zichzelf staande problemen maar wel als verwoede pogingen van partners om elkaar te bereiken.

Het uitgangspunt van EFT is dat ook volwassenen voor hun psychisch welbevinden baat hebben bij een veilige hechting. Waar kinderen voor koestering, troost en bescherming afhankelijk zijn van hun ouders, zijn volwassenen emotioneel gehecht en afhankelijk van hun partner. Relaties tussen volwassenen zijn gelijkwaardiger, maar de aard van de emotionele band is hetzelfde.’

Het uiteindelijke doel van de therapie is dat beide partners hun eigen en elkaars behoeften en verlangens (opnieuw) kunnen zien, voelen, verwoorden en durven uitspreken naar elkaar. Dit schept de (nieuwe) verbinding die partners weer doet herleven en hen het gevoel geven ‘hier doen we het voor’.

Een variant van deze therapie is het minder ingrijpende 'Houd me vast'-programma. Het 'Houd me vast'-programma is 8x2 uur samen aan de slag om te kijken waar het beter kan. Met 'Houd me vast' bouwt men een nieuwe basis voor de relatie  Houd me vast.

 

Bronnen

http://www.eft.nl/eft-relatietherapeuten/eft-onderzoek/

http://hettijkeert.nl

Deij,e.a Seksualiteit en EFT. TVS (2013) 37-3 109-113