Bert Hellinger werd in 1925 in Duitsland geboren. Hij studeerde filosofie, theologie en pedagogiek. Als kind had hij de wens om priester te worden en op 20 jarige leeftijd trad hij toe tot een katholieke religieuze orde. Zestien jaar lang was hij missionaris bij de Zoeloes in Zuid-Afrika. Later trad hij uit en ging psycho-analyse studeren. Door het analyseren van ‘scripts’ ontdekte hij dat sommige ervan gedurende generaties in relatiesystemen van families doorwerken. Van belang waren het boek Invisible Bonds van Ivan Boszormenyi-Nagy en diens ontdekking van verborgen loyaliteiten en de noodzaak van evenwicht tussen geven en nemen.

De familietherapie zoals Bert Hellinger die ontwikkelde, houdt zich bezig met de biologische wortels van de hulpvrager.

Deze familiewortels of banden dienen ontward te worden als zij een belemmering vormen voor de persoonlijke ontwikkeling van de hulpvrager. Hellinger studeerde psychoanalyse, gestallttherapie, transactionele analyse en gezinstherapie. Hij maakte voor zijn methode gebruik van de theorieën en praktische ervaringen van Ivan Boszormenyi Nagy.

Bert Hellinger en de mensen die samen met hem “systemisch werk” en “familieopstellingen” uitgebouwd hebben, vonden een deel van de verklaring voor deze gevoelens in de familiegeschiedenis.

Een gevoel van gemis, die ’s avonds alleen “gestild” kan worden door het eten van zoetigheden, kan zijn oorsprong hebben bij het overlijden van kind in de generatie van de grootouders. Het gevoel van niet te kunnen leven kan ontstaan doordat grootvader de oorlog overleeft heeft en een aantal van zijn makkers overleden zijn. De persoon blijft dan als het ware verbonden met de overleden kompanen van de grootvader.

Gebeurtenissen in de familiegeschiedenis die een invloed hebben op het nageslacht zijn onder andere:

    een ouder of kind die jong overleden is
    een zelfmoord of overlijden ten gevolgen van de oorlog
    een buitenechtelijk kind, een doodgeboren kind, eventueel miskraam, adoptie van een kind
    een eerdere partner van één van de ouders
    een ernstige ziekte of handicap
    dader of slachtoffer van een misdrijf

Elk van deze gebeurtenissen kan aanleiding geven tot volgende gevoelens in het nageslacht:

    algemeen gevoel van onbehagen zonder aanwijsbare oorzaak
    regelmatig terugkerende angst, boosheid, verdriet
    schuldgevoelens
    depressieve gevoelens
    relatieproblemen
    moeizame verwerking van een scheiding
    bindingsangst
    negatieve gevoelens ten opzichte van zichzelf
    verstoorde familierelaties
    ouder zijn van een kind met probleemgedrag
    lichamelijke klachten zonder duidelijke aanwijsbare oorzaak
    burn-out, stress of overspannen zijn
    verslavingen

Het uitgangspunt is de hier en nu situatie van de hulpvrager. De methode legt het verband van de huidige situatie met ingrijpende gebeurtenissen die plaats vonden in het familiesysteem van herkomst. Hellinger gaat ervan uit dat de individuele problematiek niet los kan gezien worden van de familie van herkomst, de sociale structuur en cultuur. De hulpvrager kan de balans in zichzelf hervinden en in harmonie komen door zijn juiste plek in het geheel van zijn familiesysteem in te nemen. Deze door Hellinger ontwikkelde methode is een geïntegreerd geheel, samengesteld uit een breed spectrum van de psychotherapie.

De werkwijze van Hellinger is de werkwijze van het zogenaamd Systemisch werken. Therapeuten of coaches die systemisch werken trachten middels het opstellen van iemands systeem van herkomst niet direct zichtbare relaties tussen familieleden en de eventuele knelpunten daartussen te herkennen, erkennen en zo mogelijk weg te nemen.

Een familieopstelling is een therapeutische sessie waarbij een deelnemer een vraagstuk inbrengt waar hij of zij helderheid over wil krijgen. Voor de hoofdrolspelers in dat vraagstuk, vaak familieleden van degene die het vraagstuk inbrengt, worden andere deelnemers uitgekozen als ‘representant’. Deelnemers krijgen door de vragende deelnemer een plaats in het vertrek ten opzichte van de andere deelnemers, deels geholpen door de therapeut.

Bij een familieopstelling wordt een ruimtelijke voorstelling gemaakt van de familie waartoe de cliënt behoort. Dit kan bijvoorbeeld het gezin van herkomst zijn maar er kan ook gekeken worden naar de persoon zelf in zijn huidige relatie (en de eventuele kinderen). Dit gebeurt door middel van representanten. Representanten in de opstelling krijgen toegang tot de gevoelens en de onderlinge verhoudingen van diegenen die zij representeren.  De opstelling maakt patronen zichtbaar die zich in het familiesysteem voordoen. Wat zich in het familiesysteem laat zien, kan niet door het verstand worden bedacht.

Vaak ook kijkt men naar de ouders (het enige zichtbare voor onze ogen) als zijnde oorzaak van ons lijden. Onze ouders zijn echter op hun beurt ook kind van hun ouders en maken samen met ons deel uit van een groter systeem waarin zich bepaalde gebeurtenissen hebben afgespeeld waarvan ook zij slachtoffer geworden zijn. Zo zien we van generatie op generatie dezelfde patronen terugkomen die zich overerven van ouder op kind.

Er ontstaat zo een tableau-vivant dat achterliggende aspecten van het vraagstuk laat zien, door de opgestelde mensen te ondervragen over hun gevoelens en attitudes ten opzichte van elkaar en de situatie. Er komen verstrikkingen aan het licht (soms in eerdere generaties) die hebben geleid tot stagnatie in het huidige leven van de deelnemer. Vaak zijn die verstrikkingen onverwerkte gevoelens bij een persoon als gevolg van nare gebeurtenissen zoals het jong overlijden van een ouder of een kind, oorlogservaring, scheiding van ouders. Die onverwerkte gevoelens kunnen latergeborenen (kinderen) onbewust en onbedoeld belasten waardoor ze uit balans zijn. Aan de hand van eenvoudige instructies van de begeleider, brengen de representanten beweging in de stagnatie en kan er rust komen tussen de personen die de representanten vertegenwoordigen.

Als de hulpvrager zelf de kwaliteit van zijn leven en relaties wil verbeteren met een familieopstelling, kan hij dat doen op twee manieren, in groep  of individueel. Het voordeel van de opstelling in groep te doen is dat je als toeschouwer of representant deelneemt aan de opstellingen van de andere deelnemers en zo nog veel meer ontdekt en leert over de kracht van familiebanden.

De effecten van de sessie zijn soms op korte, maar vaak op lange termijn merkbaar.  De methode wordt ook toegepast in organisaties, bijvoorbeeld om te onderzoeken waarom er stagnaties zijn in de ontwikkelingen van een organisatie of waarom bepaalde conflicten telkens terugkeren. Er wordt in dit verband niet gesproken over een familieopstellingen, maar een organisatieopstelling.

Het voordeel van structuuropstellingen is dat er naar de structuur gekeken wordt en niet naar de inhoud. Emoties worden veel minder uitgelokt en geprikkeld.  Er kan bedekt gewerkt worden zodat de inhoud verborgen blijft voor de andere deelnemers.

Bij volledige familie-opstellingen worden zeer veel personen betrokken in de hulpverlening. Dat is uiteraard niet altijd doenbaar ook al omdat inzake seksuologische problemen men liever discreet wil zijn en het enkel gaat om de persoon zelf of het koppel dat problemen heeft.

Sommige therapeuten werken de familie-opstellingen daarom uit op papier en laten de cliënten zo al hun familierelaties aangeven.  Men maakt ook een soort genogram waar alle familierelaties met hun relaties getekend worden waarbij de cliënt vertelt hoe hij/zij tov hen staat. Dit verhelderen kan persoonlijke problemen in relatie tot anderen helpen duidelijk maken.

Anderen gebruiken poppetjes (Duplo-Lego figuurtjes) die de cliënt op een bepaalde manier moet ordenen om gezins- en familierelaties aan te geven.  Beelden zijn volgens hen krachtiger dan woorden en het gebruik van hulpmiddelen geeft zowel de cliënt als de coach/hulpverlener extra handvatten in het opbouwen van een waarderende dialoog.

 

 Je kan deze methodiek kaderen binnen de brede visie van systeemtherapie.

Bronnen

http://www.familieopstellingen.be

http://nl.wikipedia.org/wiki/Familieopstelling

http://familie-opstellingen.be/

http://www.dokter-goossens.be