De liefde kan geweldig zijn. Je leeft op een roze wolk en bent de wereld om je heen compleet vergeten. In je hoofd ben je maar met één iemand bezig. Heerlijk toch? Maar voor sommige mensen verandert liefde in een obsessie of zelfs verslaving. Zij zijn liefdesjunkies, geobsedeerd en verslaafd aan aandacht én volkomen afhankelijk van liefde.

Omdat ze zo obsessief en afhankelijk zijn, eindigt een relatie van een liefdesverslaafde meer dan eens in een breuk en dan zijn de poppen pas echt aan het dansen. Sommige liefdesverslaafden ontpoppen zich tot stalkers, anderen gaan eerst door een emotionele hel en keren daarna terug naar de realiteit. Tot de volgende liefde zich aandient. Enkelen erkennen het probleem en laten zich ervoor behandelen.

Wat men onder het begrip `verslaving' verstaat, is doorheen de tijd sterk veranderd. Aanvankelijk werd `verslaving' uitsluitend gekoppeld aan het gebruik van middelen zoals alcohol en drugs. Een aantal theoretische ontwikkelingen leidden er echter toe dat steeds meer auteurs de term verslaving in een bredere context gingen gebruiken. Uit een nazicht van de literatuur blijkt dat de oorsprong van de term relatieverslaving gepaard gaat met het opduiken van termen als liefdesverslaving, seksverslaving en romantiekverslaving. Het begrip `seksverslaving' duikt voor het eerst op in de Verenigde Staten rond 1970.

Bij het zoeken naar een definitie van relatieverslaving stootten we op heel wat conceptuele verwarring. De term houdt nauw verband met termen als liefdesverslaving, seksverslaving, romantiekverslaving en co-dependentie. Bovendien geven verschillende auteurs andere betekenissen aan deze concepten en onderscheiden ze andere subtypen. Volgens sommigen kan men de termen best samen beschouwen, anderen leggen er dan weer de nadruk op dat het verschillende verslavingen zijn, met een andere oorzaak en een andere focus. Als verzamelnaam voor deze termen kiest men soms voor  het begrip `interpersoonlijke verslavingen'. Dit begrip wijst immers op de betrokkenheid van een andere persoon in de verslaving, hetgeen de gemeenschappelijke noemer is van de verschillende termen. Bovendien is deze term neutraler dan de termen liefdesverslaving en relatieverslaving.

Bij een liefdesverslaving zie je personen die "geobsedeerd of uit evenwicht raken" door hun liefdesrelaties. "We zijn verslaafd wanneer we buiten onszelf op zoek gaan naar zekerheid, sensatie, macht, identiteit of het gevoel ergens thuis te horen."  De liefdesverslaafde heeft meestal een grote scheidingsangst. Ze zeggen 'ja' wanneer ze 'nee' bedoelen, ze verloochenen hun waarden om de relatie te kunnen houden en na een tijdje geraken velen depressief en erg angstig en krijgen ze afkickverschijnselen als ze eraan denken de relatie op te geven.Elke relatie heeft gezonde, zieke en verslavende elementen. Dat kan gaan van een milde tot een fatale aantrekkingskracht, als mensen beginnen te stalken. Liefdesverslaafden trekken herhaaldelijk de foute personen aan: mensen die emotioneel of fysiek misbruik maken, mensen die hen uiteindelijk zullen verlaten of snel beu zullen zijn.

Men spreekt van een verslaving als iemand zo gehecht is aan een gevoel, een object of een andere persoon, dat dit zijn waardering voor andere dingen in zijn omgeving of in zichzelf doet afnemen. En als het zijn bekwaamheid om te gaan met deze dingen vermindert en hem steeds meer afhankelijk maakt van die bepaalde ervaring, die zijn enige bron van bevrediging wordt. De kern van elke verslaving ligt in een laag zelfwaardegevoel en een gebrek aan oprechte interesse in het leven. Een verslaving kan iemands pijnlijke idee over zichzelf en zijn situatie tijdelijk verlichten. Hierdoor zal men, als men verslaafd is, steeds minder leren omgaan met de wereld en met zijn eigen angsten en onzekerheden, waardoor men dan weer steeds meer geruststelling en bevrediging nodig heeft die verleend wordt door de verslaving. Op die manier wordt men er steeds afhankelijker van. Vanuit deze visie kan een liefdesrelatie een verslaving worden als ze iemand afsluit van zijn leven en zijn eigen ervaring, als ze hem verzwakt en hem minder open maakt en als ze er voor zorgt dat hij minder vrij en positief in de wereld staat. Zo'n relatie wordt  gekenmerkt door:
(a) een exclusief naar binnen gerichte focus;
(b) een absorptie van de aandacht van de geliefde;
(c) een verlies aan interesse in andere mensen en bezigheden;
(d) een verminderd opgewassen zijn tegen en een verminderd plezier vinden in andere activiteiten;
(e) een extreme exclusiviteit en overdreven jaloezie.

Niet alleen langdurige partnerrelaties kunnen verslavingen worden. Een liefdesverslaafde kan ook veel opeenvolgende relaties aangaan of gelijktijdig verschillende relaties hebben. Essentieel is dat vooral de eigen behoefte aan zekerheid en niet de waardering van de kwaliteiten van de partner de drijfveer zijn van de relatie. De liefdesverslaafde verwelkomt het minder bekwaam worden van de partner om met andere dingen dan de relatie om te gaan als een sterkere garantie van de verbondenheid van de partner aan de relatie. 
De basis is vaak angst. Angst voor afwijzing, het alleen zijn, of de angst om uitgelachen te worden. Het heeft te maken met trauma's. Er is een soort trauma waar veel te weinig over gepraat wordt, het trauma van de verwaarlozing. Er zijn bepaalde ontwikkelingspaden en bepaalde woorden die we in elk ontwikkelingsstadium willen horen. Niemand van ons krijgt alles wat we nodig hebben. Er zitten letterlijk leemtes in onze psyche die we onbewust proberen op te vullen.

Liefdesverslaafden worden naar de euforie van de romantische roes getrokken worden en geraken verslaafd aan de golven van dat goede gevoel. Wanneer die ten slotte afnemen, gaan ze op zoek naar een andere relatie voor een nieuw shot. 

Ben je liefdesverslaafd, dan ben je voornamelijk bezig met hoe mooi het ‘zou kunnen zijn’, in plaats van de realiteit onder ogen te zien en te erkennen dat de relatie niet goed is voor je geestelijke en lichamelijke gezondheid. Gaandeweg ontstaat er een verslaving aan emotionele pijn, waarin spanning wordt verward met hartstocht en emotionele pijn met liefde. Tot aardige, rustige en stabiele personen voel je je niet aangetrokken. Binnen de relatie ben je vooral bezig met wat de ander wil, denkt of voelt. Je past je aan, investeert veel meer in de relatie dan de ander en praat eventueel respectloos gedrag goed. Vaak heeft het te maken met een ongelukkige jeugd. Vernederingen en frustraties worden snel vergeten zodra de ander blijk van ‘liefde’ geeft. De wens om de ander te ‘redden’ of ‘genezen’ is sterker dan zelfrespect.

Evenveel mannen als vrouwen vallen ten prooi aan de liefdesverslaving. Toch zijn het vooral vrouwen die relatieverslaafd worden.  Welke mensen zijn vatbaarder  voor een liefdesverslaving: mensen met een trauma, mensen die seksueel of fysiek misbruikt werden en iedereen die om andere redenen opgroeide met het idee dat ze geen liefde verdienen.  Werkende vrouwen tussen de 20 en 35 jaar zouden meer vatbaar zijn voor liefdesverslaving dan anderen. Sommige blijven aan het daten. Anderen keren steeds terug bij een ex die niet goed voor ze is, hopend dat ze er uiteindelijk voor kunnen zorgen dat de relatie wel ‘werkt’. Dit zijn aanwijzingen dat je wellicht aan een liefdesverslaving lijdt: Je smacht constant naar aandacht van de andere sekse.   Je wordt gemakkelijk en constant verliefd. Je wisselt vaak van partner. Je voelt je extreem waardeloos als het uit gaat. Je kunt niet over een ex heen komen en krijgt allerlei fysieke symptomen - slapeloosheid en extreem afvallen bijvoorbeeld.

Het zijn vrouwen die in een relatie vastzitten die hen lichamelijk en/of geestelijk beschadigt en die er niet uitgeraken. Dit relatiepatroon is een herhaling van hoe deze vrouwen vroeger met hun ouders omgingen: om aan een onbeantwoorde behoefte aan koestering in hun jeugd tegemoet te komen proberen relatieverslaafde vrouwen zelf heel zorgzaam te worden. Ze zijn in het bijzonder heel zorgzaam ten aanzien van mannen die op een of andere wijze een behoeftige indruk maken. Ze proberen hen dan te veranderen door hun liefde, zoals ze vroeger probeerden hun ouders te veranderen in warme, liefhebbende, zorgzame ouders. Relatieverslaafde vrouwen doen ook alles om de relatie in stand te houden, uit angst om in de steek gelaten te worden. Bijna niets kost hen te veel moeite of te veel tijd als het hun partner maar `helpt'. Hun gevoel van eigenwaarde is gevaarlijk laag en vaak denken ze dat ze het niet verdienen gelukkig te zijn. Ze zijn niet alleen verslaafd aan mannen, maar ook aan emotionele pijn. Bovendien zijn ze emotioneel en vaak ook biochemisch gepredisponeerd tot een overmatig gebruik van drugs, alcohol en/of eten. Ze voelen zich aangetrokken tot mensen die problemen hebben en raken vaak in situaties verzeild die chaotisch, onzeker en emotioneel pijnlijk zijn. Op die manier vermijden ze zich te richten op zichzelf en de verantwoordelijkheid die ze dragen ten opzichte van zichzelf.

Een kenmerk van de liefdesverslaving is vaak ook dat er veel energie gaat naar seks. Seks hebben geeft het gevoel van nabijheid en liefde, en ook een zeker gevoel van macht en wordt ingezet als middel om de ander geïnteresseerd te maken en te houden. De verslaafde  trekt alles uit de kast en het feit dat de partner opgewonden raakt, interpreteert men als liefde. Niet zelden volgt op den duur een gevoel van vernedering vanwege alle seksuele bochten waarin de verslaafde zich  gewrongen hebt. De verslaving komt vaak voort uit een onbewuste strategie om met iets emotioneel moeilijks om te gaan. Het gaat om je geliefd en gewenst voelen en het maakt in feite niet uit wie de persoon op wie je verliefd bent werkelijk is. De verslaafden moeten zich eerst realiseren dat een afhankelijkheid van liefde en goedkeuring een soort verdovend gedrag is. Ze willen andere dingen uit hun leven niet onder ogen zien.

Seks- en liefdesverslaafden zijn verslaafd geraakt aan een bepaald hoogtepunt dat hun een goed gevoel bezorgt. Dit is niet noodzakelijk een orgasme, ook het fantaseren en voorbereiden van een romance of een seksueel avontuur kan hen hun hoogtepunt bezorgen. Ze ontwikkelen ook een patroon van tolerantie: ze hebben steeds meer erotische activiteiten of stimulatie nodig om dezelfde `high' te verkrijgen. Er treedt bij seks- en liefdesverslaafden ook afhankelijkheid op, die eerder van psychische dan van lichamelijke aard zou zijn. Ook deze verslaving wordt gekenmerkt door `craving': de plotse, intense drang naar de `high'. Seks- en liefdesverslaafden ervaren ook een ontwenningsperiode als ze stoppen toe te geven aan hun `cravings'. In deze periode doen zich niet alleen symptomen van lichamelijke ontwenning voor maar ook psychische problemen zoals gevoelens van spanning, angst, kwaadheid, prikkelbaarheid,leegheid, verveling, hopeloosheid en depressie. Net als andere verslaafden lijden seks- en liefdesverslaafden  aan obsessieve gedachten. Ze kunnen dan bijvoorbeeld lange tijd aan niets anders denken dan aan seks of romantiek. Ze kunnen die gedachten dan niet uit hun hoofd zetten, hoewel ze dat wel willen. Na een periode van obsessioneel denken aan seks of romantiek, voelen ze vaak de drang hun fantasieën uit te leven. Deze actieve uitdrukkingen van de obsessies noemt men compulsies. Een ander kenmerk dat men bij alle verslavingen terugvindt, maar vooral bij seks-en liefdesverslaafden is het geheimhouden van hun obsessies en compulsies.

Als laatste kenmerk is er de persoonlijkheidsverandering. Ook deze verslaving werkt bepaalde persoonlijkheidskenmerken zoals impulsiviteit, narcisme, verlangen naar directe bevrediging, infantiele eisen en het vermijden van pijn in de hand. 

Mannen daarentegen die aan liefdesverslaving lijden, raken vaak eerder seksverslaafd dan liefdesverslaafd, omdat ze liever macht over iemand willen dan intimiteit.

• Is niet in staat om anderen in relaties te vertrouwen
• Heeft innerlijke woede over een gebrek aan aandacht in de kindertijd
• Worstelt met depressies
• Tolereert gevaarlijk gedrag
• Heeft nog andere verslavende of compulsieve neigingen
• Stelt altijd vraagtekens bij waarden en bij het leven
• Heeft een rusteloze persoonlijkheid
• Ontkent problemen
• Verwart wensen met behoeften
• Vervangt beëindigde relaties onmiddelijk
• Discreet en anoniem

Verslaafden lijken alle zelf-ontwikkeling in de kiem te smoren omdat zij alleen een behoefte voelen om te verkrijgen wat hun partner al heeft. Onrealistische hoop en dromen hebben de neiging om hun relaties al snel in duigen te slaan en door dit patroon van teleurstelling zijn angst en afhankelijkheid emoties die steeds aanwezig zijn. Wanneer een relatie wordt verbroken, zal de verslaafde zo snel mogelijk een nieuwe partner vinden om afhankelijkheid van zichzelf te vermijden; of zij blijven maar denken over de restanten van een verloren relatie, soms zelfs tot het punt waar zij die ander beginnen te 'stalken'. In plaats van eerlijk en integer is een verslaafde destructief voor een liefdevolle relatie.

Psychologische onbalansen en problemen uit de kinderjaren die tot het punt van zelfvernietiging zijn versterkt moeten met professionele therapie worden aangepakt. Het is noodzakelijk om de verslaafde te bevrijden zodat hij in een gezonde relatie kan liefhebben.

Wil je meer lezen over dit onderwerp? De Nederlander Jan Geurtz schreef een boek over de materie: ‘Verslaafd aan Liefde’. Het is hier te koop.

Net als verslaafden aan drank en drugs krijgen liefdesverslaafden die worden verlaten, af te rekenen met afkickverschijnselen. Als de liefde over is, rest vaak pure wanhoop, uitzinnige huilbuien, een zware depressie en een allesoverweldigend gevoel dat ze zonder die ene persoon echt niet verder kunnen leven. Therapeuten waarschuwen dat de gevolgen van een liefdesverslaving soms fataal kunnen zijn. Er zijn mensen die depressief werden of zelfmoordneigingen kregen. Liefdesverslaving heeft ook veel te maken met bindingsangst en verlatingsangst. (zie andere problemen)

Bronnen

De Morgen, 08/12/2004

http://www.soulwoman.org

http://momentumggz.nl/seks-en-liefdesverslaving

http://www.allaboutlove.org/dutch/liefdesverslaving.htm

http://www.ziezozon.com