Mindfulness of achtzaamheid is een uitdrukking die afkomstig is uit het angelsaksisch taalgebruik, waarvan de oorsprong in het boeddhisme ligt.  Het is een onderdeel van het zogenaamde achtvoudige pad (in Pali en Sanskriet: atthangika magga) en heet dan sati in Pali of als smṛti in Sanskriet. Het wordt al duizenden jaren toegepast door aanhangers van allerlei vormen van boeddhisme. Deze achtzaamheidstraining vipassana wordt beschouwd als specifiek Boeddhistisch en voert de beoefenaar tot de visie en kennis van het bestaan zoals dit werkelijk is.

Mindfulness verwijst naar:

• een vorm van meditatie waarin men zich op een niet-reactieve manier bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment ("Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt"): bewuste aandacht.
• een levenshouding die zich kenmerkt door acceptatie van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen: aanvaarding.
• juiste indachtigheid of bewustzijn in de Boeddhistische leer.

Hoewel de term mindfulness verbonden is aan het Boeddhisme, zijn er zeer oude Christelijke mystieke tradities die vergelijkbare (meditatie-)technieken lijken te hanteren en in de aanvangsfasen ook vergelijkbare ervaringen beschrijven.[2] Vipassana training is echter een specifiek Boeddhistische meditatie techniek, waarvan de uiteindelijke verworvenheden niet in andere tekstboeken voorkomen.

Mindfulness leert om accepterende en appreciërende aandacht te geven aan wat het meest belangrijk is in het leven, het leven zelf, ook in moeilijke momenten. Mindfulness meditaties maken je bewust van je automatische gedachtenpatronen die je voortdurend meenemen naar het verleden en/of de toekomst. Je leert deze patronen te herkennen en los te laten. Zo kan je thuiskomen in “dit moment”, het enige moment dat je hebt. Mindfulness leert je ook omgaan met de geconditioneerde reacties van je geest. Deze reacties (gehechtheid, afkeer en begoocheling) liggen aan de basis van het “ongelukkig” zijn. Mindfulness toont je dat er een andere weg mogelijk is. Er komt keuze-vrijheid.

Mindfulness werd oorspronkelijk ontwikkeld voor mensen met chronische en onbehandelbare lichamelijke pijn. Dit programma werd MBSR genoemd (Mindfulness Based Stress Reduction) en bleek na wetenschappelijk onderzoek inderdaad zeer geschikt voor de aanpak van chronische pijn, angst, stress en burn-out. Er worden aandachtsoefeningen en inzichtmeditatie aangeleerd.

Inmiddels werd dit verder ontwikkeld tot MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy). Dit bevat ook elementen uit de cognitieve gedragstherapie, STAR-communicatie en emotionele reacties. Nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek toont een bijzondere efficiëntie voor preventie van depressie. MBCT wordt, net als de Acceptance and Commitment Therapy, opgenomen in de derde generatie gedragstherapie.    John Kabat-Zinn ontwikkelde vanaf 1970 Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR), een oefenprogramma voor patiënten met chronische medische klachten (pijn, kanker, psoriasis). MBSR verbindt elementen van oosterse mindfulness met moderne westerse psychologie. De Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) is vanaf 1992 door Segal, Teasdale en Williams in Canada en Engeland, ontwikkeld als terugvalpreventie-methode bij recidiverende depressies.

Cliënten leren zich bewust te worden van oude automatische reactiepatronen en leren over te stappen op bewust waarnemen en handelen. Aandachtgerichte therapie richt zich vooral op het aanvaarden van wat zich voordoet in het moment, in plaats van dit te beoordelen of te veranderen; accepteren van gevoelens en gedachten zoals ze zijn in plaats van zelfkritiek, vermijden of onderdrukken. Het is een methode om anders te leren omgaan met depressie, angst, chronische pijn, en andere klachten, zodat men er minder problemen van ondervindt in het dagelijks leven en waardoor de kwaliteit van leven verbeterd.

Mindfulness' in therapie is het toepassen van meditatie-technieken door psychologen e.a. in de vorm van een gestructureerde training.
Het resultaat van het toepassen van deze technieken is dat cliënten met (chronische) psychische en/of lichamelijke klachten automatische reactie-patronen loslaten:
ze leren zich bewust worden van de automatische piloot en leren over te stappen op bewust waarnemen en handelen.

In de training komende verschillende cognitieve en gedragstherapeutische interventies aan de orde: psycho-educatie en oefeningen rondom de aard van het denken, registratie van cognities rond (on)prettige gebeurtenissen, het leren herkennen van negatieve gedachten, signalen van een dreigende depressie en angsten, het invoeren van plezierige activiteiten en het maken van een terugvalpreventieplan.  Het streven is dat deelnemers na de training mindfulness in hun leven integreren.

Omdat het doel van de therapie gericht is op anders omgaan met gedachten, emoties en gedrag, kunnen slachtoffers van seksueel geweld met klachten ook profijt hebben van de therapie. Het is nog niet duidelijk welk specifiek effect de therapie heeft op slachtoffers van seksueel geweld maar het wordt in vele therapeutische settings toegepast soms ook in aanvulling met andere vormen van therapie zoals bijvoorbeeld de Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

Bronnen

http://www.seksueelgeweld.info

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mindfulness

http://www.mindfulness-enschede.nl/