Seks en ziekte gaat niet samen?

Seksualiteit wordt in de samenleving steeds openlijker besproken. Het lijkt met name te horen bij mensen die in het beeld passen van jong, mooi en wild, met andere woorden de “Veronica generatie”. De praktijk leert dat de meerderheid van de bevolking, die niet in dit zogenaamde ideaalbeeld past, vindt dat seksualiteit bij hun leven en relaties hoort. Waarom zouden mensen met chronische ziektes of lichame- lijke handicaps hier anders over denken? Toch is seksualiteit een levensgebied dat bijna stelselmatig buiten de brede gezondheidszorg lijkt te vallen. Toevalligheden van patiënt- en hulpverlenervariabelen bepalen of seksualiteit in de context van een chronische lichamelijke aandoening ooit ter sprake komt.  

Seksualiteit krijgt tegenwoordig veel aandacht. Seks op TV en in de reclame; seksueel geweld, AIDS, SOA, ongewenste zwangerschappen, de erectiepillen, anti- conceptiemiddelen. Dit is een slechts een tipje van de sluier. Maar wat heeft seksualiteit te maken met mensen die chronisch ziek zijn of lichamelijke beperkingen hebben? In dit niet een contradictio in terminis?

Een lichamelijke aandoening, ernstige ongelukken en chronische ziektes zijn vaak buitengewoon ingrijpend. Mensen worden geconfronteerd met pijn, letsel, vaak ernstige beperkingen, verminkingen en soms met levensgevaar. Het lichaam laat het op een schokkende manier afweten.
De gezondheidszorg is in eerste instantie terecht erop gericht om deze mensen te helpen overleven. Vervolgens gaan zij naar huis om er het beste van te maken. In ernstige gevallen ontvangen zij “nazorg” in de vorm van revalidatiezorg. Daarbij worden mensen begeleid om de fysieke beperkingen zoveel mogelijk te minimaliseren en indien nodig te leren omgaan met de blijvende beperkingen. Het doel van dit alles is de kwaliteit van leven zo goed mogelijk te houden.

Invloeden

Dat deze ernstige veranderingen gevolgen voor seksualiteit en relaties kunnen hebben, zal weinig mensen verbazen. Uit wetenschappelijk onderzoek op dit terrein zijn er steeds meer aanwijzingen voor een hoge prevalentie seksuele problemen bij verscheidene somatische aandoeningen. Multiple sclerose, reuma, diabetes, hart- en vaatziekten en nierziekten gaan samen met een hoge prevalentie van seksuele problemen: tussen de 50 en 75% . Bij dwarslaesie zijn de gevolgen nog ingrijpender. Deze gegevens staan in groot contrast met de klinische aandacht voor eventueel seksuele vragen/problemen van mensen met een chronische ziekte of lichamelijke beperkingen.

Regelmatig heeft men geen informatie over de ziekte of beperking met betrekking tot de seksualiteit ontvangen en kan men er met niemand over praten, zelfs niet met de eigen partner. Er is vaak sprake van schuld- en schaamtegevoelens tegenover de partner en zichzelf. Onnodige chronische seksuele problemen zijn vaak het gevolg van deze complexe dynamiek.

Directe invloeden

-Neurologische aandoeningen kunnen directe invloed op de seksualiteit hebben. Multiple sclerose en dwarslaesie zijn voorbeelden van neurologische aandoeningen die vaak leiden tot erectie/lubricatie problemen en orgasmeproblemen.
-Vasculaire aandoeningen kunnen seksuele problemen direct beïnvloeden doordat de doorbloeding van de geslachtsdelen vermindert, waardoor disfunctioneren ontstaat. Ernstig vaatlijden door bijv. diabetes of hoge bloeddruk veroorzaakt vaak seksuele disfuncties.
-Hormonale stoornissen kunnen leiden tot problemen met zin hebben in seks. Dit komt zelden voor bij volwassenen met een verder normale lichamelijke ontwikkeling. Sommige aangeboren afwijkingen zullen leiden tot problemen op dit gebied en kunnen vaak zichtbaar worden in de puberteit. Het Klinefelter’s syndroom is hier een voorbeeld van.

Indirecte invloeden

Indirecte invloeden op seksualiteit zijn de lichamelijke klachten die storend zijn voor het seksuele functioneren en de beleving, maar niet omdat zij direct ingrijpen op het “seksuele systeem”. Er zijn legio klachten die tot seksuele beperkingen en disfuncties kunnen leiden. Verlamming, vermoeidheid, kracht- en energieverlies, pijn en stijfheid, incontinentie, duizeligheid, en sensibiliteitsstoornissen zijn voorbeelden van vaak voorkomende klachten die veel invloed op de algemene kwaliteit van het leven hebben, en ook op het seksuele bestaan. Er zijn weinig ziektes zonder dit soort klachten. Naarmate deze klachten intensiever beleefd worden, zullen zij een grotere impact op seks hebben.

Iatrogene invloeden

Dit zijn medische handelingen die noodzakelijk zijn en onbedoeld een negatieve invloed (blijken te) hebben, in dit geval op seksualiteit. Bijwerkingen van medicijnen als antidepressiva, bètablokkers en cytostatica zijn bekend. Schade aan het seksuele systeem door bijv. operaties in de bekkenstreek leidt tot ernstige seksuele disfuncties. Langdurige en intensieve medische behandelingen, zoals een langdurige revalidatiebehandeling, kunnen leiden tot problemen. Het “onteigenen van lichaam en geest”, het geestelijk afstand nemen van je lijf om de behandeling te kunnen hanteren kan een lichamelijke vervreemding tot gevolg hebben, hetgeen tot seksuele problemen kan leiden.
(Bender, TVS, 2003,27,169-177)

Hoe ziet men seks?

Op de vraag wat onder seksualiteit wordt verstaan, is geen eensluidend antwoord te geven. Er zijn mensen die seksualiteit zien als een intiem samenzijn van twee mensen die van elkaar houden. Voor anderen kan seks los staan van liefde en hoeven mensen die samen seks hebben niet persé van elkaar te houden. De één zal seksualiteit in eerste instantie associëren met geslachtsgemeenschap, terwijl een ander zoenen, knuffelen, strelen en het fluisteren van lieve woordjes minstens zo belangrijk vindt. Voor het beleven van seks zijn niet altijd twee mensen nodig:alleen kan seksualiteit ook aangenaam zijn.

De laatste decennia is er veel veranderd in de opvattingen over wat er op seksueel gebied geoorloofd is. Vroeger werd seksualiteit gezien als iets dat gericht was op voortplanting en alleen bedoeld was voor een man en een vrouw. Nu wordt meer en meer onderkend dat seksualiteit los kan staan van voortplanting en dat het een manier is om van elkaar en van jezelf te genieten. Ook twee mannen of twee vrouwen kunnen een seksuele relatie met elkaar hebben. Om seksueel actief te zijn en gemeenschap te hebben hoef je niet meer getrouwd te zijn, terwijl dat vroeger in de algemene opinie een vereiste was. In de Westerse cultuur wordt het tegenwoordig normaal gevonden om niet met seks te wachten tot de eerste huwelijksnacht. Anderen hebben daar moeite mee, zeker mensen die in een niet-westerse cultuur zijn opgegroeid bewaren seks in het algemeen liever voor hun huwelijk, dat in principe een leven lang duurt. De loskoppeling van seksualiteit en voortplanting heeft er ook toe geleid dat er meer begrip is voor het belang dat seks voor oudere en zieke mensen kan hebben.

Seksualiteit lijkt iets van jonge, gezonde mensen. Al wie niet kan voldoen aan dat beeld — zoals zieken en ouderen — mag blijkbaar niet meer seksueel actief zijn. Tot halfweg de vorige eeuw was onderzoek naar seksuele functiestoornissen eenvoudigweg taboe. Sindsdien is er flink wat vooruitgang geboekt, maar hulpverleners én patiënten hebben nog altijd veel schroom om erover te praten.  Van ouderen is in onderzoek vaker aangetoond dat het merendeel seksualiteit in de relatie nog altijd heel belangrijk vindt. Het gaat er meestal  wel wat minder stormachtig aan toe,  maar het blijft een genot dat ze zichzelf niet willen ontzeggen.

Voor zieken geldt hetzelfde: er is in ziekenhuizen en revalidatiecentra weinig mogelijkheid om — niet alleen in de seksuele betekenis — intiem te zijn met je partner. Er wordt nog te weinig bij stil gestaan dat dit ook een deel van de zorg voor een patiënt en zijn partner zou kunnen zijn. De invloed van een chronische ziekte op de partner en de partnerrelatie is een domein dat zo mogelijk nog minder aandacht krijgt van hulpverleners. Dat is nog volledig braakliggend terrein voor de zorgverlening én voor het onderzoek.

Vroeger was de eerste zorg van artsen dat ze hun patiënten in leven hielden. Maar inmiddels is er op dat vlak zoveel vooruitgang geboekt dat men zich nu ook de vraag kan stellen: wat met de kwaliteit van dat leven? Seksualiteit levert een belangrijke bijdrage aan die levenskwaliteit. Vroeger werden seksuele functiestoornissen vaak als psychologische problemen gecatalogiseerd, zodat artsen weinig oplossingen konden bieden.

Psychologische gevolgen van ziekte op seksualiteit

Psychologische aspecten spelen altijd een rol in de seksualiteit van mensen, zowel bij gezonden als bij zieken.

Invloed op lichaamsbeeld

Een ziekte of lichamelijke beperking heeft altijd invloed op hoe iemand zijn lichaam beleeft. Voor veel mensen is de eerste keer dat men een ingrijpende aandoening meemaakt, een schokkende ervaring. Je lijf laat je in de steek. In plaats van een goede beheersing van de basisfuncties van het lichaam, kan een verlies aan controle ontstaan. Incontinentie voor urine en faeces is hier een indringend voorbeeld van. Veel mensen met dergelijke klachten zijn doodsbang om een “ongeluk” tijdens het vrijen mee te maken en vermijden seksuele activiteit. Op het moment dat het lichaam er anders uit gaat zien, kan dit tot seksuele problemen leiden. Littekens, amputaties, verlammingen, spieratrofie of cosmetische verminkingen zijn ingrijpende gebeurtenissen voor de beleving van de fysieke integriteit. “Mijn lijf is anders en hierdoor is het niet meer van mij”. Het wordt voor mensen die hier veel moeite mee hebben bijna onmogelijk om zich voor te stellen dat de partner hen nog seksueel aantrekkelijk zou kunnen vinden. Deze vervreemding leidt meestal tot het vermijden van seksuele activiteit met een partner, wat snel als “libidoverlies” bestempeld wordt.

Invloed op zelfbeeld

Voor het zelfbeeld is bepalend hoe een persoon naar zichzelf kijkt en zichzelf waardeert. Een stevig zelfbeeld ontstaat als iemand tevreden is met zijn of haar verschillende rollen in het leven. Deze rollen zijn de steunpilaren van het zelfbeeld. Op het moment dat iemand ontevreden is door onhaalbare idealen of belemmerd wordt om die rollen te vervullen, wordt het zelfbeeld sterk benadeeld. Ieder die een chronische ziekte of ernstige lichamelijke beperkingen krijgt, kampt automatisch met veel verliezen van zijn levensrollen. De basisrollen van het leven zoals vader en moeder, echtgenoot, werker, minnaar worden niet zelden door een lichamelijke aandoening radicaal veranderd. De meeste verliezen in deze rollen zijn wel met de omgeving te bespreken. Door het taboe rond seksualiteit is het bespreken van veranderingen op dit gebied zeker niet vanzelfsprekend. Als de verliezen niet verwerkt worden en er geen nieuwe roldefinities ontstaan, is de impact op de persoon in brede zin, maar ook op seksualiteit niet te onderschatten.

Aanpassingsvermogen

Het aanpassingsvermogen van mensen wordt in wisselende mate door lichamelijke aandoeningen op de proef gesteld. De eerste reactie is haast standaard en dat is het ontkennen of bagatelliseren van de noodzaak om zich aan te passen. De meeste mensen willen het liefst alles bij de oude houden en kunnen niet uitstaan dat hun leven door de lichamelijke problemen zo verandert. Dit gegeven speelt een belangrijke rol als wij over seksuele aanpassingen spreken. Chronische lichamelijke beperkingen dwingen aanpassingen op alle levensgebieden af. Seksualiteit is geen uitzondering. Naast de seksuele disfuncties dwingen problemen als pijn, stijfheid, verlamming, kracht- en energieverlies tot seksuele aanpassingen. In vergelijking met andere aanpassingsgebieden wordt seks benadeeld door de moeite die de meeste patiënten en partners hebben om erover te praten, het gebrek aan professionele aandacht hiervoor en het algemene taboe rondom seksuele hulpmiddelen.

Betekenis van seksualiteit voor het individu

Aan seksualiteit wordt door ieder mens op eigen wijze invulling en betekenis gegeven. Zo spelen leeftijd, levensfase, sekse, persoonlijkheid, opvoeding en cultuur een rol in de betekenisgeving van seksualiteit voor een persoon. Dit zal een belangrijke factor zijn die bepaalt wanneer, hoe en zelfs of iemand wil of in staat is zich seksueel aan te passen aan de nieuwe situatie.

Sociale aspecten van ziekte op seksualiteit

Relationele vaardigheden

Communicatie en sociale vaardigheden, evenals het vermogen om problemen en conflicten te hanteren zijn voorbeelden van relationele kwaliteiten die mede bepalen hoe een stel met het chronisch ziek of gehandicapt worden van een van de partners omgaat.

Rolverwisseling en rolverwarring.

Wanneer een lichamelijke aandoening ernstige beperkingen oplevert, is er vaak sprake van noodgedwongen rolveranderingen. Afhankelijk van hoe de rollen in het leven gedefinieerd en verdeeld worden, zal dat mede de gevolgen van die wisseling bepalen. Veel van de rollen zijn seksespecifiek bepaald en leiden tot grotere problemen naarmate je eigen seksespecifieke rollen benadeeld zijn. Seksueel gezien kan dit fenomeen ook mee spelen. Indien een man door zijn fysieke beperkingen niet in staat is om de leidende en actieve rol in de seksuele omgang te nemen, dan zullen bij een traditioneel stel beide partners seksueel ontregeld kunnen worden. Starre rollen kunnen aanpassing in deze situatie zeer bemoeilijken. Een ander voorbeeld van hoe rolpatronen problemen kunnen opleveren, is het aannemen van de rol van patiënt en verzorgende. Afhankelijkheid en (over)bezorgdheid kunnen zo een stempel op een relatie drukken waardoor gelijkwaardige rollen van minnaars vrijwel niet meer mogelijk zijn. Een indringend voorbeeld hiervan is de situatie waar een partner de billen van de ander moet afvegen, de persoon in bed leggen waarna seksueel contact zou moeten plaatsvinden.

Levensfase en betekenis van seksualiteit voor de relatie

Wat is de plaats van seksualiteit in een relatie? Mensen die seks centraal stellen en weinig andere bindingen met elkaar voelen, lopen meer risico op scheiding bij grote veranderingen in hun seksuele omgang. Lichamelijke problemen kunnen het uiterlijk zodanig veranderen dat de partner zijn of haar aantrekkelijkheid voor de ander kan verliezen. De ernst van deze veranderingen en het belang dat door de partner hieraan gehecht wordt, kan bepalend zijn voor de levensvatbaarheid van een relatie. De levensfase waar een stel zich in bevindt op het moment van het ontstaan van een ziekte of handicap zal van betekenis zijn voor de verwachtingen over seksualiteit na de ziekte. Daar- naast kan in sommige situaties, bijv. in het geval van niet aangeboren hersenletsel, karakterverandering optreden waarbij de persoon zijn of haar aantrekkelijkheid voor de ander kan verliezen. Een stel dat 40 jaar bij elkaar is, zal de seksuele veranderingen anders beleven dan een stel dat elkaar pas 1 of 5 jaar kent.

Welke problemen?

Seksuele belevingsproblemen

Casus : Een vrouw met MS heeft last van een rijbroeksyndroom. De sensibiliteit van haar geslachtsdelen is drastisch verminderd. Zij geeft aan geen gemeenschap meer met haar man te willen omdat zij er toch niks meer aan heeft. Vrij snel zijn zij volledig met seksueel contact opgehouden. Mijnheer vond dat hun seksuele omgang zonder gemeenschap niet compleet kon zijn. Haar seksuele belevingsprobleem dwong beide partners hun normen en waarden m.n. over gemeenschap goed onder de loupe te nemen. Pas toen zij dit op een open en gelijkwaardige wijze konden onderzoeken, lukte het hen om met een hernieuwde motivatie lichamelijkheid en uiteindelijk gemeenschap te hervatten.

In dit geval is er vaak geen sprake van disfunctioneren. Seks wordt echter anders beleefd. Soms is er sprake van belangrijke veranderingen in de fysieke beleving zoals bij een dwarslaesie of andere sensibiliteitsproblemen. Seksualiteit kan daarnaast ook emotioneel anders beleefd worden. Vrijen kan verdriet of rouwgevoelens oproepen i.p.v. lustgevoelens. Dat een man of een vrouw met een bovenbeenamputatie die voor de eerste keer na de amputatie gemeenschap heeft een andere beleving van seks zal hebben dan voorheen, is begrijpelijk. Zolang een persoon seks als een verliespost beleeft is de beleving aanmerkelijk minder positief.

Seksuele relatieproblemen
 
Casus: De mannelijke partner van een vrouw met chronische pijnklachten verliest steeds zijn erectie bij pogingen tot coïtus. Hoewel zijn vrouw zelf aangeeft seks met hem te willen hebben, is haar pijn zodanig duidelijk aanwezig dat zijn erectieverlies meer sociaal wenselijk lijkt te zijn dan een geslaagde gemeenschap. Dit gegeven werd snel ingewikkelder toen zijn vrouw als reactie op zijn erectieverlies zich erg afgewezen is gaan voelen. Voordat zij hun seksuele mogelijkheden konden uitzoeken, moesten eerst de misverstanden rond zijn erectieverlies verhelderd worden.

Een ziekte of lichamelijke beperking beïnvloedt niet alleen het leven van de patiënt maar ook het leven van zijn of haar partner en de mensen die hen naast staan. De partner is dikwijls overbelast, zeker in de acute fase van een aandoening. Wanneer de patiënt in acuut levensgevaar is of er sprake is van bijv. een er nstige ongeval of operatie kan de par tner getraumatiseerd worden. Omdat de patiënt bij de hulp- verlening prioriteit heeft, kan het gebeuren dat de partner geen of onvoldoende aandacht voor zijn of haar ervaring krijgt. Afhankelijk van de ernst van de aandoening is het leven op korte en lange termijn voor beide mensen ingrijpend veranderd.
Hoe werkt dit door op het seksuele vlak in een relatie? Door te veel stress kan het zijn dat de partner zelf geen zin in seks heeft of zelf seksueel disfunctioneert. Angst voor recidive, bijv. bij een CVA of een hartaanval kan een partner huiverig voor seks maken, zelfs wanneer de patiënt zelf wel aan seksueel contact toe is. Lichamelijk contact kan een herbeleving van het trauma oproepen waardoor seks door de partner vermeden wordt. Bepaalde handelingen in de seksuele omgang kunnen door de lichamelijke beperkingen voor de partner onmogelijk zijn geworden, wat de beleving dan weer sterk kan benadelen. Een relatie wordt door een chronische ziekte of een lichamelijke aandoening altijd op de proef gesteld. Dat ook de seksuele relatie op de proef wordt gesteld, daar staan de meeste mensen niet bij stil.

Seksuele aanpassingsproblemen

Casus: Een homoseksuele man, alleenstaand en 35 jaar, werd door een ziekte vrijwel volledig blind. Hij vertelde dat hij geen raad met de nieuwe situatie wist, ook niet op seksuele vlak. Hoe moest hij nu in contact met mannen komen? Daarnaast waren alle eigenschappen die hij in een man aantrekkelijk vond, visueel van aard.

Er is sprake van seksuele aanpassingsproblemen als een persoon of stel er niet in slaagt na een ruime periode van verwerking tot een nieuw seksueel evenwicht te komen. Vaak spelen communicatieproblemen op dit vlak en knellende normen en waarden een belemmerende rol. Naarmate een stel een meer beperkt en star seksuele gedragsrepertoire heeft, zal het meer moeite hebben om zelfstandig seksuele gedragsaanpassingen te realiseren. Aanpassingen kunnen nodig zijn op het gebied van het soort handelingen of wie het initiatief moet nemen. Seks wordt bijna altijd minder spontaan en vereist meer voorbereidingen als lichamelijke beperkingen mee gaan spelen. Voor veel mensen is dit gegeven moeilijker om zich bij aan te passen dan de gedragsveranderingen.

Praktische seksuele problemen

Casus 8: Een vrouw kan alleen een orgasme bereiken door manuele stimulatie. Door de gevolgen van het CVA van haar partner, namelijk zijn eenzijdige verlam- ming en overweldigende vermoeidheid, is hij niet meer in staat haar op deze manier te bevredigen. Door een vibrator aan te schaffen konden zij deze twee beper- kingen opvangen.

Praktische problemen vergen praktische oplossingen, zo ook in seks. Helaas kunnen veel mensen een dergelijke nuchtere houding op het gebied van seksualiteit niet opbrengen. Lichamelijke aandoeningen en ziektes brengen veel praktisch ongemak met zich mee en dat geldt ook op het gebied van seksualiteit. Vermoeidheid en energieproblemen dwingen een persoon om een dutje te doen of ‘s ochtends te vrijen. Incontinentie komt erg veel voor en wordt door de meeste mensen niet als erotisch beschouwd. Praktische maatregelen zoals een beschermhoes voor de matras en minder drinken voor het vrijen lijken voor de hand liggend, maar worden toch dikwijls niet be dacht.

Seksuele integratieproblemen

Casus: Een jonge vrouw, 31 jaar, door een geboortetrauma spastisch geboren, heeft nooit een seksuele ervaring gehad; niet met zichzelf noch met een ander. Zij wordt nieuwsgierig naar haar eigen seksualiteit door erotische programma’s op de televisie. Zij merkt dat zij kijkend van alles en nog wat bij zichzelf voelt, maar weet niet wat zij ermee kan. Ook weet zij niet wat de beelden op de televisie met trouwen (seksuele relaties) te maken hebben. Haar verwarring werd grotendeels opgelost door adequate voorlichting over seksualiteit. Haar eigen seksualiteit is zij verder gaan onderzoeken door met vriendinnen over hun belevingen te gaan praten, erotische lectuur te lezen en te leren masturberen. Zij gebruikte gesprekken met een seksuologisch hulpverlener om haar belevingen en twijfels te bespreken.
 
Seksuele integratieproblemen kunnen alle vijf van de hierboven genoemde problemen ook behelzen maar dan vanuit een andere context. Seksuele integratieproblemen komen met name bij mensen voor die tijdens of voor de puberteit chronisch ziek of lichamelijk gehandicapt zijn geworden. Dit gegeven heeft een storende rol in de seksuele ontwikkeling van de persoon gehad. Hierdoor komen deze mensen vaak later aan hun sociaal seksuele ontwikkelingstaken toe. (Bender, TVS, 2003,27,169-177)

Schroom om erover te praten.

Ondertussen is er een hele evolutie geweest en werden seksuele problemen gemedicaliseerd. Maar door de komst van medicamenteuze oplossingen voor seksuele problemen bestaat de kans dat de seksuele hulpverlening verarmt tot het voorschrijven van medicatie, en dat er verder geen aandacht is voor de betekenis en de beleving ervan door de patiënt of de partner.  Voor die problemen waarvoor er nog geen medicamenteuze oplossing is, blijft het taboe nog altijd aanwezig. Seksuologen krijgen nog steeds patiënten over de vloer die bij hun arts verschillende keren hun ‘problematiek’ ter sprake brengen, en die nauwelijks respons kregen. Dat is ook niet zó verwonderlijk: in de opleiding van de zorgberoepen zoals artsen, psychologen en verpleegkundigen is er nog steeds geen verplicht vak rond seksualiteit opgenomen.

Hulpverleners weten er bijgevolg niet genoeg over, en hebben als gevolg een zekere schroom om het thema ter sprake te brengen bij hun patiënten. Vaak is het ook een kwestie van tijdsgebrek: een gesprek over seksualiteitsbeleving neemt wat meer tijd in beslag dan een routineonderzoek. Het zou al een hele vooruitgang zijn als artsen en andere hulpverleners routinematig naar het seksueel functioneren van patiënten met een chronische ziekte zouden informeren. Indien ze dat zouden doen, zouden patiënten in elk geval ook het gevoel krijgen dat ze met deze problemen ergens terecht kunnen.

Seks als pijnkiller

Behalve dat seks moeizaam kan worden voor mensen met pijn, kan seks ook juist een pijnverminderend effect hebben; Aan de ene kant vanwege de afleiding die plezierige seks kan geven. Voor vrouwen komt daar nog iets anders bij. Bij hen doet seksuele opwinding en vooral een orgasme de pijndrempel tijdelijk verhogen. Dat heeft te maken met pijndrempelverhogende stoffen die vrijgemaakt worden bij seksuele stimulatie.

Relatieproblemen

Kanker is niet alleen een vreselijke diagnose om te krijgen en een nare ziekte waar je al dan niet doorheen komt, het werkt ook nog eens als een splijtzwam. Patiënten hebben opvallend vaak relatieproblemen……Dat zeggen oncologen en behandelaars  in de Volkskrant.  (26/08/2014)  “Kankerpatiënten kunnen door hun ziekte ontzettend gemene, vervelende partners worden”, vertelt psychiater Leo van Weezel van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis.  Dat mensen nader tot elkaar komen is volgens Van Weezel dan ook een geromantiseerd idee.  “Zo’n veronderstelling maakt mensen nog eenzamer. Ze hebben het gevoel dat ze niet aan het plaatje voldoen. Natuurlijk lukt het een deel wel om hun relatie goed te houden. Maar een behoorlijk percentage slaagt daar niet in.”  Over relatieproblemen bij kankerpatiënten zijn weinig cijfers bekend. Wel is uit onderzoek gebleken dat partners ongeveer evenveel stress en depressieve gevoelens ervaren als hun zieke wederhelft.  Onlangs publiceerde journaliste Lideweij Bosman ‘Naupaka’, waarin ze beschreef hoe ze haar vriend met terminale kanker verliet en niet bij zijn sterfbed was. Het leidde tot woedende reacties.
“Een vrouw schreef dat ze hoopte dat ik nooit kinderen zou krijgen”, zegt Bosman, “omdat ik niet voor anderen kon zorgen”. De stemming lijkt nu omgeslagen: Bosman wordt overspoeld met reacties van mensen die ook in een relatiecrisis belandden door kanker. (http://relatie.blog.nl/partnerschap/2014/08/2...)

 

Herseninfarct en beroerte

Een beroerte is een ingrijpende gebeurtenis voor u en uw partner. Het kan zowel lichamelijk als geestelijk grote gevolgen hebben. De gevolgen van de beroerte hangen af van veel verschillende factoren. Onder andere het type beroerte (infarct of bloeding) en de plek van de beroerte.
Na een beroerte verandert er veel in uw leven. Ook uw relatie en seksleven kunnen veranderen. Veel mensen hebben na een beroerte minder zin in intiem contact en gemeenschap dan voor de beroerte.Na een beroerte kunnen zich erectieproblemen voordoen. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 7 weken na de beroerte de erectie bij de meeste mannen weer terugkomt. Bij gezonde mannen komen ook erectieproblemen voor. De kans hierop wordt groter naarmate iemand ouder is.
In de leeftijd tussen 41 en 50 jaar hebben 1 à 2 op de 10 mannen last van erectieproblemen. En 4 op de 10 mannen tussen de 71 en de 80 jaar oud
kunnen hiermee te maken krijgen.  Lees hier meer over seks na een beroerte.

Hartinfarct

De nieuwe aanbevelingen van Europese Raad van Hart- en Vaatziekte Verpleegkundigen, is de eerste wetenschappelijke verklaring die een gedetailleerde leidraad biedt voor patiënten. Zo moet elke patiënt van zijn behandelend arts, na een hartprobleem, advies krijgen over geslachtsgemeenschap na hart- en vaatziekten. Arts en patiënt moeten samen bepalen of de patiënt gezond genoeg is om seksuele activiteiten te hervatten. Artsen zouden een actieve rol moeten spelen bij de advisering van aanbevolen seksposities, en hoe intimiteit ook zonder het hebben van geslachtsgemeenschap een rol kan hebben in een relatie. 'Er zijn veel barrières of misvattingen die het gesprek over seks in de weg staan. Sommige zorgverleners geloven dat de patiënten deze informatie niet zouden willen ontvangen. Om ook dat te bespreken moet het initiatief bij de arts komen. Het is makkelijker voor de zorgverlener om het gesprek aan te gaan, dan dat de patiënt deze kwestie te berde brengt. Tijdsdruk of gewoon verlegenheid mag geen excuus zijn om gesprekken over deze thema's te vermijden, die zijn essentieel voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de hartpatiënt. Inspanningsonderzoek wordt aanbevolen voor sommige patiënten om te bepalen of het hart sterk genoeg is om seksuele activiteit te hervatten.Topcardioloog professor emeritus Pierre Block stelt dat als je nog vlot kunt stappen, je nog gerust seks mag hebben. Maar in stresserende omstandigheden, bijvoorbeeld in een buitenechtelijke relatie of met een onbekende partner, kun je betrekkingen beter vermijden. Want de hartslagversnelling en de bloeddruktoename blijken dan significant groter. Vooral de eerste weken na een hartoperatie moet je oppassen.  Zeker omdat mannen het bij een minnares vaak beter willen doen dan thuis.  Hij waarschuwt voor een te stresserend seksleven na een hartingreep. De professor raadt ook stellig af om erectiebevorderende geneesmiddelen zoals Viagra, enz. te gebruiken. Dit kan levensgevaarlijk zijn.

(Bron : http://www.ad.nl/ )

Seks bij diabetes

Er bestaan nogal wat misverstanden rondom diabetes en seksualiteit en de aard van de misverstanden loopt nogal uiteen. Zo zijn er mensen die denken dat diabetes automatisch leidt tot impotentie. Maar er zijn ook mensen die denken dat het zo'n vaart niet zal lopen. De waarheid ligt ergens in het midden. Wereldwijd is er veel onderzoek gedaan naar de invloed van diabetes op het seksueel functioneren van mensen. De resultaten zijn niet altijd eensluidend. Grofweg kun je stellen dat dertig tot vijftig procent van de mensen met diabetes vroeger of later te maken krijgt met een seksuele disfunctie. Hiermee wordt bedoeld dat een seksuele functie, bijvoorbeeld het krijgen van een erectie, niet meer goed functioneert. Woet L. Gianotten, artspsychotherapeut en seksuoloog zegt: ‘Het wil overigens niet zeggen dat iemand met een seksuele disfunctie niet meer tot seks in staat is. In de meeste gevallen kun je met behulp van de partner, met advies vanuit de hulpverlening, met hulpmiddeltjes of medicijnen weer normaal of bijna normaal seksueel functioneren.' (http://www.bloedsuiker.nl)

Diabetes kan op verschillende manieren invloed hebben op seksualiteit. Dat geldt zowel voor diabetes type 1 als type 2. Veel voorkomende problemen zijn weinig zin in seks, erectieproblemen, moeite om vochtig te worden en orgasmeproblemen. Ook kan diabetes invloed hebben op je relatie, je zelfbeeld en je stemming. 

Minder zin in seks. Het kan zijn dat je sinds de diagnose diabetes minder zin hebt in seks dan voorheen. Dit kan het gevolg zijn van zowel lichamelijke als psychische factoren. Lees meer bij minder zin in seks.

Erectieproblemen. Een meerderheid van de mannen met diabetes heeft last van erectieproblemen. Oudere mannen met diabetes hebben vaker last van erectieproblemen dan jonge mannen. Lees meer bij erectieproblemen.

Orgasmeproblemen. Mannen met diabetes kunnen problemen ervaren met hun orgasme. Lees meer orgasmeproblemen bij vrouwen of orgasmeproblemen bij mannen.

Pijn bij het vrijen. Veel vrouwen die diabetes hebben worden minder makkelijk vochtig. Hierdoor kun je pijn bij het vrijen krijgen. Lees mee bij pijn bij het vrijen.

Invloed van medicijnen. De medicatie bij diabetes kan het seksleven negatief beïnvloeden. Lees meer bij invloed van medicijnen.

Andere problemen. Er zijn ook andere klachten die voorkomen bij diabetes en die effect kunnen hebben op het seksleven: overgewicht, incontinentie, schimmelinfecties en blaasontsteking na de gemeenschap (vooral bij vrouwen).

Tip bij het genieten van seks bij diabetes. Ondanks de diabetes kan vrijen nog heel plezierig zijn. Het vergt soms echter enige aanpassing, creativiteit, het overwinnen van angst en vooral: erover praten met je partner. Lees meer bij genieten van seks.

Lotgenoten. Heb je behoefte aan contact met lotgenoten? Neem dan eens een kijkje op de website van de diabetesvereniging. Je kunt dan ervaringen uitwisselen en mogelijk advies krijgen.
(Bron : http://www.seksualiteit.nl)

Seks bij kanker en behandeling met chemo

Seksualiteit tijdens de chemotherapie is een moeilijk te bespreken onderwerp zowel voor de hulpverlener als voor de patiënt. Precieze gegevens over de inpakt van kanker op seksualiteit zijn veel minder beschikbaar dan bijvoorbeeld voor pijn, angst of depressie. Artsen praten er weinig over, verpleegkundigen kunnen dikwijls op de vragen geen antwoord geven en patiënten "willen" vaak dat de hulpverlener het onderwerp zelf ter sprake brengt. We hebben geen zicht op de noden, de kennis en de behoeften van de patiënt. Het chronisch karakter van kanker en het belang dat wordt gehecht aan de kwaliteit van leven door de patiënten en hun naasten, maken het onderwerp zeer actueel. Het spreken over seksualiteit is, ondanks onze hele mediacultuur, er niet eenvoudiger op geworden. Over seksualiteit spreken is voor de meeste mensen en zeker voor zwaar zieke patiënten geen gemakkelijk onderwerp. De taal lijkt hier te kort te schieten ofwel te ontbreken.

Uit onderzoek van Hughes (2008) is gebleken dat kanker invloed heeft op het beleven van seksualiteit. Seksuele problemen of afname van de frequentie van seksueel gedrag zijn gerapporteerd bij behandeling met chemotherapie. Daarom zou seksualiteit als een vast onderdeel van het revalidatieproces na chemotherapie beschouwd moeten worden.

In het Canvasprogramma 'Seks na borstkanker" van Phara de Aguirre getuigen enkele vrouwen en mannen, partners van vrouwen met borstkanker hoe moeilijk het is nog een gezonde seksuele relatie te hebben als borstkanker is vastgesteld. Over liefde en seks na een behandeling voor borstkanker wordt in het openbaar slechts spaarzaam gesproken. Er zijn artsen die zich vaak terecht vooral op de medische kant richten of dokters die hulpmiddelen voorschrijven om het vrijen makkelijker te maken.  Maar niet iedereen is even goed opgeleid om ook dit aspect van de ziekte bespreekbaar te maken.  Voor vele mensen in de straat is het zeuren over seks bij kanker bijkomstig. Je mag blij zijn dat je het overleefd hebt.

Een goede relatie helpt bij kanker, maar als een partner kanker krijgt is dat zowiezo een zware relatietest.  Relaties die niet helemaal goed zitten, komen zwaar onder druk te staan. Doorgaans niet meteen, want het is als partner not done om je ziekte partner in de steek te laten. Vaak volgt de breuk wanneer het ergste achter de rug is.

Verpleegkundigen en artsen vinden het omgaan met seksuele vragen en problemen van patiënten met kanker moeilijk. Een mogelijke reden is dat binnen de opleiding weinig aandacht wordt besteed aan seksuele hulpverlening (van de Wiel, 2006).  Van de Pasch (2000) beschrijft in het onderzoek ‘emoties en chemotherapie’ dat de begeleiding van kankerpatiënten beter kan. Verpleegkundigen en artsen onderkennen vaak de gevoelsmatige kanten bij patiënten wel, maar blijken er vervolgens moeilijk mee om te kunnen gaan. Verzorgenden hechten vooral belang aan aspecten van de behandeling, die zich beperken tot het kader van de chemotherapie. Lees hier verder in het onderzoek van Iwona Knedler omtrent welke behoeften patiënten hebben rond informatie en communicatie. Lees hier de integrale tekst.

Na kanker is het een zoektocht naar andere manieren van seks hebben. De ene keer lukt dat al beter dan de andere keer. De ene keer ben je bijvoorbeeld  als vrouw met borstkanker na een borstamputatie (en evt. borstreconstructie)  bewuster van de situatie dan de andere keer. Soms gaat het gewoon alleen al over het in bed liggen met een kaal hoofd en dan nog tot vrijen komen. Het is duidelijk dat je niet genezen bent, wanneer de chemo en de bestralingen afgelopen zijn. Daarna volgt een lang proces van verwerking. Je moet je geschonden lichaam opnieuwe leren aanvaarden en je seksuele relatie herbekijken.

In deze video vertellen mannen over de invloed van kanker op hun seksleven. Over praktische beperkingen, beleving van intimiteit en de invloed op de relatie.

Seks en Parkinson

De meest voorkomende seksuele problemen bij Parkinsonpatiënten (PP) zijn :het verlangen en zin hebben in seks. Enerzijds zijn er PP die door bepaalde medicatie veel meer zin hebben in seks en anderzijds zijn er die door de medicatie weinig of geen zin meer hebben. Problemen om opgewonden te raken, te komen tot een orgasme, pijn bij het vrijen, komen ook vrij frequent voor bij PP.  Naast de seksuele zijn er ook de relationele problemen. Als een koppel geconfronteerd wordt met Parkinson en het seksuele gedrag ineens veranderd (geen of juist heel veel zin hebben in seks) dan heeft dat invloed op de relatie.  Door het feit dat de seksualiteit zo verandert, wordt je als koppel uitgedaagd om nieuwe horizonten, nieuwe standjes te ontdekken. Je moet veel met elkaar praten en je afvragen hoe gaan we dit oplossen. Op deze manier kan een koppel naar elkaar toegroeien, wat ook als  positief kan worden ervaren. Heeft een DBS (diepe hersenstimulatie) invloed? Het onderzoek hiernaar staat nog in de kinderschoenen. Soms is er na een DBS een karakterverandering wat dan weer kan resulteren in veranderd seksgedrag.

Moeten mensen bang zijn als zij seks hebben met een PP? Neen! ZvP (ziekte van Parkinson) is zeker niet overdraagbaar. Mensen zijn soms bang een PP pijn te doen, maar seks is gezond is en kan ontspannend kan werken. Je verbrandt veel calorieën (lacht) en het is dus ook goed voor de lijn.  Rond kinderwens is nog geen onderzoek gedaan omdat het merendeel van de PP vaak 50 jaar of ouder is. Maar er is  geen extra risico als een jonge PP een kinderwens koestert, tenzij er sprake is van de zeldzame erfelijk vorm van ZvP.  Naast gesprekken met een psychotherapeut, psycholoog of seksuologisch hulpverlener bestaat er ook medicatie. Het meest gekende is de erectiepil voor  mannen en bij vrouwen kan een glijmiddel helpen bij opwindingsproblemen. (Uit interview met Jesse Verschuren, http://www.radioparkies.com )

Voor veel mensen met Parkinson geldt dat zij een andere invulling aan seksualiteit moeten geven. Iemand met fysieke beperkingen heeft nu eenmaal niet dezelfde mogelijkheden als iemand met een gezond en energiek lichaam. Dat wil echter niet zeggen dat het seksuele leven van iemand met Parkinson mínder kwaliteit zou hebben. De mogelijkheden zien er eigenlijk alleen maar anders uit. Vaak kost het even wat tijd en moeite om die andere mogelijkheden te ontdekken. Soms is het nodig om door een ‘andere bril’ naar seksualiteit te kijken, af te stappen van hoe het ‘hoort’ en na te gaan wat er met de beperkingen die de ziekte van Parkinson nu eenmaal met zich meebrengt, allemaal wél mogelijk is. Er zijn bovendien nogal wat hulpmiddelen op de markt die de beleving van seks kunnen veraangenamen. Die ‘ontdekkingstocht’ kan heel spannend zijn. Het kan mensen dichter bij zichzelf en partners dichter bij elkaar brengen. Misschien realiseren mensen zich na enige tijd dat zij bepaalde aspecten van seksualiteit hebben leren kennen waar ze, als ze geen ziekte hadden gehad, aan voorbij zouden gaan. Lees hier verder in de brochure Seks en Parkinson

Seks en Multiple Sclerose

Seksuele stoornissen komen voor bij 50 tot 70% van alle MS-patiënten. Minder libido of minder genot, pijn, verminderde vaginale vochtigheid, erectiestoornissen enz.: de problemen kunnen variëren. Eerste stap is de precieze oorzaak achterhalen, want er zijn er verschillende mogelijk. Seks zit ook in het hoofd. Onze seksuele functies worden namelijk gestuurd door onze hersenen en ons ruggenmerg. Vormt er zich tijdens een ziekteopstoot een ’plaque’ in een zone die een rol speelt bij de seksualiteit, dan kan die zone daardoor aangetast worden.

Dit leidt dan tot erectie- en ejaculatiestoornissen, verminderde genitale gevoeligheid of zelfs hinderlijke gewaarwordingen, zoals prikkelingen, branderig gevoel enz. Maar geen paniek: de symptomen van multiple sclerose schommelen, vooral in het begin van de ziekte. Deze stoornissen kunnen tijdens de remissiefasen weer verdwijnen.
Ook geneesmiddelen kunnen boosdoener zijn.   Geneesmiddelen veroorzaken vaak seksuele stoornissen. Daarom zal de neuroloog ook alle behandelingen inventariseren die nefast kunnen zijn voor uw liefdesleven. Dat betekent niet dat de cliënt ze niet meer hoeft in te nemen. Want dat zou de levenskwaliteit aantasten. Maar dat wil wel zeggen dat de cliënt ze goed moet doseren, kwestie van het intieme leven niet in het gedrang te brengen.

Sommige symptomen van multiple sclerose kunnen ook indirect parten spelen op seksueel vlak.
Verminderd libido: de impact van MS-symptomen. 
Spasticiteit: Dit symptoom veroorzaakt onwillekeurige bewegingen, zoals krampen en spasmen, en kan het vrijen bemoeilijken.
Inspanningsincontinentie: Er kan ongewild urineverlies optreden tijdens het orgasme. Een vervelende situatie die tot angst kan leiden bij de volgende seksuele betrekkingen.
Vermoeidheid: Die kan het libido sterk verminderen. U moet hiermee dus rekening houden bij de keuze van het tijdstip om de liefde te bedrijven. Ga daarom niet te laat ’naar bed’.
Depressieve toestand: Een depressie komt vaak voor bij multiple sclerose, wat kan leiden tot een verlaagd libido.  (Bron : http://nl.medipedia.be)

Ondanks de MS kan vrijen nog plezierig zijn. Het vergt soms echter enige aanpassing, creativiteit, het overwinnen van angst en vooral: erover praten met je partner. Vaak is het handig om het vrijen voor te bereiden. Er zijn verschillende tips en oefeningen waar je mogelijk wat aan hebt om meer te kunnen genieten van seks.
Tips speciaal bij MS

• Kies een ontspannen houding. Sommige houdingen vergen meer energie, experimenteer en ontdek die houdingen die voor jou het minst vermoeiend zijn. Lees meer over standjes bij bewegingsbeperking en standjes in de rolstoel.
• Een minder actieve of juist actievere rol tijdens seks dan voordat jij of je partner ziek was? Neem de tijd om hieraan te wennen.
• Meer klachten bij warmte? Zorg voor een koele kamer of maak gebruik van een koelvest.
• Bij urineverlies: drink minder voor het vrijen en ga vooraf nogmaals naar de wc. Zorg voor opvangmateriaal voor eventuele ongelukken. Eventueel kun je je periodiek (voor het vrijen) katheteriseren. Mannen kunnen eventueel ook een condoom gebruiken tijdens het vrijen.
• Vrijen met een katheter: plak deze stevig op de maag met een extra stukje tape rond de ring en leeg vooraf de opvangzak. De druk op de katheter(zak) kan verminderd worden door zijlings te vrijen (lepeltje-lepeltje).
• Bij gevoelsstoornis: probeer de gevoelens in je lichaam opnieuw te ontdekken, zelf of bijvoorbeeld door een sensuele massage van je partner. Doe deze streeloefening alleen of samen met je partner
• Bij gevoelsstoornis: zorg voor krachtige seksuele stimulatie (via hand, mond, geslachtsdelen of hulpmiddelen). Bij schade aan de zenuwbanen van de clitoris: probeer eens een vibrator of dildo (ook ter stimulatie van een vaginaal orgasme).
• Zijn de geslachtsdelen juist gevoeliger geworden, probeer dan de kracht van de stimulatie daarop aan te passen. Raak elkaar zachter aan of wissel aanrakingen vaker af.

Bron  http://www.seksualiteit.nl/

Seksualiteit  bij longziekten

Chronische longziekten zijn vaak progressief en gaan gepaard met relatief goede en minder goede perioden. Dit geldt bij obstructieve longziekten (astma en COPD) maar dit kan ook gelden voor aandoeningen waarbij het noodzakelijk is dat de patiënt beademd wordt. Dit heeft tot gevolg dat de longpatiënt zich vaak moet aanpassen aan wisselende fysieke omstandigheden. Dit beïnvloedt de mate van activiteit en participatie van de longpatiënt. Dit heeft gevolgen voor het algemeen functioneren en daarmee voor het seksuele leven. 
 
COPD: (chronische bronchitis en emfyseem)
Heeft en geeft directe effecten op het seksueel functioneren.
Uit studie:
- libido is ongestoord maar bij 3/4 bestaat Erectiestoornis, welke toeneemt naarmate de ernst van de COPD groter wordt.
- 1/3 heeft een voortijdige zaadlozing.
- vaak samengaan met  cardio-vasculaire stoornissen.
- bij mannen kan een lage testosteronspiegel voorkomen, gerelateerd aan de verlaagde spierkracht.

Astma: (aandoening van de luchtwegen, verhoogde gevoeligheid voor prikkels en een ontstekingsproces).
Meer dan 50%  van de patiënten ervaart beperkingen in het seksueel functioneren. Er is een verlaagd inspanningsniveau gepaard met kortademigheid, hoesten en sputum.  Op jonge leeftijd kan dit remmend zijn voor de relatievorming en seksualiteit. Eczeem kan voorkomen, wat een negatief lichaamsbeeld kan versterken.
Post-coïtaal astma en/of Rhinitis worden toegeschreven aan de seksuele opwinding en niet zozeer aan de inspanning.
Soms is er bij deze patiënten ook een allergische reactie op sperma/ condoom/ latex allergie. Door lichamelijk contact (zoenen, sperma, vaginaal vocht) kunnen geneesmiddelresten/ voedselresten overgedragen worden en een allergische reactie geven.

Cystic Fibrosis
Dit staat beter bekend onder de taaislijmziekte. Het is een aangeboren afwijking waardoor door gendefect het slijm dat klieren uitscheiden pathologisch taai is. Gevolg kan zijn slijmophoping en verstopping. Hierdoor krijgt men in de longen infecties en luchtwegbeschadiging. 

Cystic Fibrosis is een ernstige erfelijke aandoening die niet te genezen is. Het verloop van de ziekte wordt naarmate je ouder wordt steeds grilliger. Door verbeteringen van behandelmethodes wordt de levensverwachting wel steeds verder verschoven en ook de kwaliteit van leven sterk verbeterd. Op dit moment worden mensen met CF nog steeds gemiddeld maar zo’n 35 jaar oud. Het verloop van de ziekte is echter zeer verschillend, je kunt nog steeds zeer jong aan CF overlijden, maar er zijn ook al gevallen bekend van patiënten die 52 jaar zijn.
De kwaliteit van leven is heel erg afhankelijk van de longfunctie. In het geval van een gevaarlijks slechte  longfunctie kan worden overgegaan op een longtranspantatie, maar de wachtlijsten zijn lang en de transplantatie is zeer risicovol.

CF kan gevolgen hebben voor het sociale leven van iemand met CF. Een voorbeeld daarvan is het uitgaan, waar het ontmoeten van mogelijke partners gebruikelijk is. Als je longfunctie slecht is kun je erg moe zijn en bij voorbaat al geen zin hebben om zo laat naar bed te gaan en te dansen. Bovendien wordt er nog steeds veel gerookt in kroegen en discotheken, waardoor je als CF’er moeite kan hebben met adem halen en extra schade aan je longen krijgt. Als je vrienden dan wel uitgaan en jij moet weer nee zeggen, kan je daarvan balen en een gevoel geven dat je iets mist.Ten tweede heeft CF invloed op het vinden van een mogelijke partner. Het kan bijvoorbeeld zijn dat CF -patiënten zich schamen voor hun overdreven gehoest en gerochel, waarbij ze ook vaak sputum op moeten geven. Hierdoor zou het kunnen dat CF-patiënten niet zo snel op iemand af stappen die ze leuk vinden. Dit kan betekenen dat het minder makkelijk is om een partner te vinden voor CF-patiënten dan voor gezonde mensen.

Door de afname in mobiliteit en inspanningvermogen ervaren CF patiënten een verminderd seksueel functioneren.
Meest voorkomend is verstoorde opwinding en verstoord orgasme. Bij vrouwen is de lubricatie minder; bij mannen het volume van het ejaculaat lager en wateriger van samenstelling.

CF heeft ook invloed op de lichaamsontwikkeling. Omdat weinig voedingsstoffen door het lichaam van een CF-patiënt worden opgenomen, groeit deze vaak minder hard dan zijn/haar leeftijdsgenoten. Als de longfunctie en het gewicht van een CF’er laag zijn is het waarschijnlijker dat de groei en de puberteit vertraagd zullen zijn. Doorde trage ontwikkeling van het lichaam zijn pubers met CF vaak kleiner en magerder dan hun leeftijdsgenoten. Dit heeft tot gevolg dat ook de borstgroei en menstruatie bij meisjes en de groei van de zaadballen en haargroei bij jongens met CF later op gang komt. Hierdoor schamen ze zich vaak voor hun lichaam. Jongeren met CF kunnen zelfs wel twee jaar later in de puberteit komen dan hun gezonde leeftijdsgenoten. De belangrijkste manier om de groei te bevorderen en alles zo normaal mogelijk te laten verlopen is door goede voeding, het innemen van medicijnen en te zorgen voor een goede lichamelijke conditie. Het taaislijm dat door het lichaam van een CF-patiënt wordt geproduceerd heeft ook invloed op de geslachtsorganen. Doordat het slijm rond de baarmoeder hals taaier is kunnen zaadcellen er moeilijker hun weg doorheen vinden. Ook kan het voorkomen dat de ovulatie uitblijft als de vrouw bijvoorbeeld een slechte voedingstoestand heeft. Hier door is de kans op zwangerschap bij vrouwen met CF kleiner, maar niet uitgesloten.

Vrouwen met CF kunnen zwanger worden. Verder hebben vrouwen met CF die antibiotica gebruiken regelmatig last van schimmelinfecties in de vagina. Deze infecties zijn vervelend, seksueel contact kan pijnlijk zijn en bovendien kan de infectie overgedragen worden op de partner. Dit kan echter ook bij vrouwen zonder CF het geval zijn, dus dit wordt niet direct veroorzaakt door CF. Mannen zijn nagenoeg allemaal onvruchtbaar. Dit komt doordat bij mannen met CF de anatomie verstoord is.

Deze verstoring vindt al plaats in de baarmoeder en is dus niet te beïnvloeden. Het houdt in dat de zaadleider ontbreekt of slecht ontwikkeld is. Mannen met CF produceren wel normaal testosteron, hierdoor hebben zij wel een normaal uiterlijk en produceren de testikels zaad. Ze zijn dus onvruchtbaar, maar niet impotent. Door een kleinere hoeveelheid sperma heeft een jongen met CF ook minder vaak nachtelijke zaadlozingen.

CF kan gevolgen hebben voor de zin in seks. CF-patienten zijn vaak moe en hebben daardoor vaak weinig ‘puf’. Als je al vermoeid bent, heb je misschien geen zin om energie te kweken voor seks. Als je dan toch seks hebt kan het zelfs zo vermoeiend zijn dat je een ademhalingstekort hebt en extra zuurstof moet toedienen. Ook plotseling opkomende heftige hoestbuien kunnen de pret verstoren. Pijn tijdens het vrijen kan voorkomen bij vrouwen met CF. Door antibiotica is de vagina vaak wat droger dan normaal en om te zorgen dat het minder pijnlijk is kan bijvoorbeeld glijmiddel worden gebruikt. Verder werkt bij vrouwen met CF de anticonceptiepil minder goed dan bij gezonde vrouwen, omdat de bestanddelen minder goed door het lichaam worden opgenomen.

Ook bij het gebruik van antibiotica wordt de pil onbetrouwbaar. Hierdoor wordt hen vaak aangeraden een hoog gedoseerde pil te slikken of te kiezen voor andere voorbehoedsmiddelen. Tenslotte wordt er wel eens rekening gehouden met seksueel risicogedrag. Omdat mannen met CF onvruchtbaar zijn kiezen zij er misschien vaker voor om zonder voorbehoedsmiddelen te vrijen. Dit kan hen echter wel een SOA opleveren. Sommige jongens met CF trekken zich daar misschien minder van aan en denken dat als ze een meisje niet zwanger kunnen maken, ze voor de rest hun gang kunnen gaan. Artsen geven aan dergelijke gevallen in de praktijk tegen te komen, maar seksueel risicogedrag bij mannen met CF is nog niet aangetoond in onderzoek, dus dit kan niet worden aangenomen.

Bron en meer lezen. Seks als inspanning : over seksualiteitsbeleving en voorlichting bij mensen met Cystic Fibrosis in Nederland.Nienke Blokker (2006) Lees hier de integrale tekst.

Beademing/ mechanische ventilatie
Effect op seksualiteit:
-mannen met ernstig Obstructief SlaapApneu Syndroom (OSAS) hebben vaak een erectiestoornis.
-bij vrouwen geeft het een negatief effect op de libido, de opwinding, de lubricatie, het orgasme en op de relatie met partner.
Uit studie:
- de fysieke beperking en de aanwezige beademingsapparatuur dragen bij tot afname van de seksuele activiteit. Als belangrijkste reden wordt genoemd: 'te ziek' en 'te oud' voelen.
- de CPAP continious positive airway pressure, geeft een gunstig effect op het seksueel functioneren.

Bij alle genoemde longaandoeningen komt naar voren: de angst voor benauwdheid, de schaamte t.o.v. de partner, angst voor afwijzing, een negatief zelfbeeld. Hierdoor: vermijden van seksueel contact en seksueel handelen, geremd voelen in seksueel verlangen, opwinding en orgasme.

Effecten op de relatie:
Door de toegenomen fysieke beperkingen en zorgbehoefte van de patiënt kan de partnerrelatie sterk veranderen. De rol van de partner als minnaar/ minnares laat zich slecht combineren met de rol van zorgverlener.
Uit studie door de partners gerapporteerde seksuele problemen:
- 35 % rapporteert afgenomen seksueel verlangen.
- 30% rapporteert de passiviteit van de patiënt.
- 20% rapporteert remming om het eigen lichaam te tonen.

Bron : http://www.longverpleegkundigen.venvn.nl/

Seks bij darmzieken

In België lijden ongeveer 30.000 mensen aan inflammatoire darmziekten (IBD), een term waaronder zowel de ziekte van Crohn als colitis ulcerosa vallen. Toch zijn slechts weinig mensen op de hoogte van de gevolgen die de ziektes op het dagelijkse leven hebben. Voor patiëntenorganisaties is het dan ook hoog tijd dat de aandoening uit de taboesfeer wordt gehaald.

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn ongeneeslijke en niet-besmettelijke ontstekingsziekten van het spijsverteringsstelsel of maagdarmkanaal. Aanhoudende of terugkerende diarree is het bekendste symptoom van beide aandoeningen. Daarenboven zijn er mensen die wegens darmproblemen, zoals bijvoorbeeld darmkanker een stoma aangemeten krijgen.

Vrouwen die kampen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) voelen zich zo ongemakkelijk door hun symptomen dat hun aandoening hun seksleven verpest, dat onthulde een Britse rondvraag. Een op de drie vrouwen die leven met de gênante symptomen van PDS als opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree geven toe dat dit hun relatie onder druk zet, zeker tijdens intieme momenten met hun partner. Drie kwart van de vrouwen gaf ook toe dat hun aandoening hun zelfvertrouwen treft. De vijf meest voorkomende symptomen zijn buikkrampen, opgeblazen gevoel, overmatige winderigheid, diarree en constipatie. Dokter Jon Rees: "Tijdens een intiem moment wil een vrouw zich allesbehalve zorgen maken over een noodtripje naar de badkamer. Sommige vermijden om die reden zelfs een intieme relatie. Deze ziekte hoeft echter geen domper op je seksleven te betekenen, de symptomen komen erg vaak voor. Hier van op de hoogte zijn, kan helpen je angsten en zorgen te bespreken. Door het er met je partner over te hebben, voel je je meer op je gemak en minder gestresseerd."

Seksualiteit is niet het eerste waar de meeste mensen aan zullen denken als ze ernstige darmproblemen hebben of net een stoma hebben gekregen. Door de operatie en het herstel kunnen mensen die altijd seksueel actief waren – tijdelijk – hun zin in seks verliezen. Een ding is zeker: seksualiteit hoeft niet te verdwijnen bij darmproblemen of na het krijgen van een stoma, neoblaas of pouch. Het kan wel zo zijn dat de seksualiteit die iemand kende voor de operatie erna anders wordt. De betekenis kan veranderd zijn. Ook dat is per mens verschillend. Of verschillende functies nog intact zijn om lichamelijke seksuele opwinding te bereiken, is een andere kwestie.een seksuele relatie met iemand aangaan kan moeilijk zijn wanneer je chronisch ziek bent. Je voelt je niet lekker, bent moe, voelt je ziek, misselijk, je hebt gewoon geen zin of soms schaam je je voor jezelf. Dit is natuurlijk enorm persoonlijk als je als jong persoon net als iedereen gewoon wil functioneren.

Wat zijn veelvoorkomende seksuele problemen?

Verminderde zin in seks.
Erectieproblemen (bijvoorbeeld na operaties)
Verminderde genitale doorbloeding bij vrouwen
Dyspareunie
Vaginisme
Aversie voor seks vanwege fistels
Problemen met het krijgen van een orgasme
Onzekerheid over je lichaam

Een aantal van de seksuele problemen heeft een lichamelijke oorzaak. Zo kan seks moeilijk zijn vanwege ontstekingen en pijn. Dit komt vooral voor bij Colitis Ulcerosa. Daarnaast worden tijdens operaties soms zenuwbanen beschadigd. Vraag als je geopereerd wordt dan ook aan de arts/chirurg hoe dit na de operatie kan zijn. Ook kun je vragen of er ‘zenuwsparend’ geopereerd kan worden.  Daarnaast is er ook een aantal oorzaken dat niet direct lichamelijk is, maar wel van invloed op seks. Denk hierbij aan vermoeidheid, pijn, misselijkheid, een opgeblazen gevoel, diarree, onaangename geur door fistels, urineverlies en een stoma. Ook kunnen allerlei psychische zaken een rol spelen. De ziekte kan een invloed hebben op je zelfbeeld en je kan er best verdrietig of zelfs depressief door worden. Soms voelen mensen zich schuldig ten opzichte van hun partner (hij wil wel, maar ik kan het gewoon niet…).

Tips

Praat over seks, het is niet iets wat vanzelf gaat!
Ga op zoek naar momenten waarop je wel energie hebt. Seks hoeft niet spontaan te zijn. Iets leuks plannen (zoals seks) kan ook heel leuk zijn!
Bij vrijen met een stoma of littekens; trek iets leuks aan, of doe een mooie sjaal over je buik. Ook zijn er mooie zakjes te koop, kijk bijvoorbeeld op www.designyourstoma.nl
Een stoma of een pouch kunnen de seksualiteit ook verbeteren
Bij erectieproblemen door zenuwschade kunnen pillen of hulpmiddelen verbetering geven
Denk ook eens aan seksspeeltjes!
Soms is het makkelijker om eerst zelf uit te proberen wat nog kan, voordat je vrijt met een partner
Bij langdurig gebruik van prednison kan dit de hoeveelheid testosteron negatief beïnvloeden. Bij een ernstig tekort is het toedienen van testosteron mogelijk.
Zoek ook naar alternatieve manieren van vrijen, zoals masseren, masturberen of orale seks
Soms kan de lepeltje-lepeltje stand een goede houding zijn om gemeenschap te hebben. Dit vermindert de druk op de buik
Gebruik bij vaginale droogte een glijmiddel

Veel mensen met een chronische ziekte vonden een oplossing voor deze problemen. Zij nemen bijvoorbeeld pijnstillers of vrijen in een andere houding. Ook hebben zij gemerkt hoe belangrijk het is om er zonder taboes met elkaar over te
praten. Soms kan het ook goed zijn hulp van een seksuologisch hulpverlener in te roepen om over deze problemen te praten.

Bron : http://www.ccuvnjong.nl/Ziekte/Relatie_en_seks

Lees hier de uitvoerige brochure over seks en chronische ziekten.